De kunstgreep van de kunst: hoe AI de kunstmarkt opschudt

Joseph Bueys uitspraak dat "iedereen een kunstenaar is" krijgt een heel nieuwe betekenis in het licht van de moderne technologie. Met slechts een paar beschrijvende woorden kun je in minder dan een minuut nieuwe kunstwerken maken. Dit wordt mogelijk gemaakt door nieuwe tools die gebruik maken van kunstmatige intelligentie (AI), met voorbeelden als Midjourney en Lensa.

De kwestie weegt op creatieve geesten in de industrie, van wie een aantal zich over de kwestie heeft uitgesproken - meestal kritisch. Als je het mij vraagt, biedt deze nieuwe technologie ons kansen. Het is ook een goed moment om opnieuw na te denken over de definitie van kunst. Ik ben ervan overtuigd dat kunst van menselijke makelij, in plaats van vervangen te worden door AI, AI kan gebruiken om zichzelf opnieuw uit te vinden.

Kunst met een druk op de knop

Een toenemend aantal programma's en apps genereert afbeeldingen van hoge kwaliteit, praktisch met één druk op de knop. De Lensa app neemt een handvol selfies die je hebt geüpload en gebruikt ze om portretten te genereren die eruit zien alsof ze geschilderd zijn.

Op het Midjourney platform kun je met een paar regels tekst elke afbeelding maken die je maar wilt. De AI genereert zelfs vier variaties voor je in minder dan een minuut.

Deze gimmicks klinken misschien onschuldig en leuk, maar deze programma's waren nog maar net beschikbaar voor het publiek toen er een hagelbui van kritiek losbarstte. Mensen beweerden dat AI's het werk van echte kunstenaars kopieerden voor hun resultaten, dat AI-kunst geen echte kunst was en dat het hele gebeuren überhaupt illegaal was. De kritiek kwam vooral voort uit het feit dat AI's afhankelijk zijn van door mensen gemaakte kunst om te kunnen leren.

Hoe AI gereedschap werkt

Het AI-model dat Lensa gebruikt heet Stable Diffusion en is gespecialiseerd in het genereren van afbeeldingen.

Het programma is gebaseerd op een neuraal netwerk, dat met zoveel mogelijk gegevens gevoed moet worden om patronen te herkennen. Stable Diffusion gebruikt miljoenen afbeeldingen om de meest uiteenlopende patronen en motieven te herkennen. De afbeeldingen hebben ook een tekstbeschrijving nodig, zodat de AI een verband kan leren tussen tekst en afbeeldingen.

Met behulp van talloze gezichtsafbeeldingen en passende beschrijvingen heeft de AI bijvoorbeeld de kenmerken van een portret erin geboord. Als je een portret van een jonge, blonde vrouw wilt, zoekt het algoritme precies dat in zijn voorraad en stelt het een nieuw portret samen met behulp van geschikte kenmerken van bestaande afbeeldingen.

Maar waar komt de stroom benodigde afbeeldingen eigenlijk vandaan? Stable Diffusion maakt gebruik van de vrij beschikbare LAION-5B database, die meer dan 600 miljoen internetafbeeldingen bevat. Hiermee kan zeker veel bereikt worden, maar helaas mist de tool specifieke broninformatie voor de afbeeldingen.

Echte voorbeelden geven stof tot nadenken

Tussen alle theorie door zijn er interessante praktijkvoorbeelden van AI's die worden gebruikt bij het ontwerpen. Deze drie gaven me genoeg stof tot nadenken.

Het kinderboek Alice en Sparkle

San Francisco productontwerper Ammaar Reshi werkte met ChatGPT, een AI-gestuurde chatbot gemaakt door het onderzoeksbedrijf OpenAI. Daarbij kwam hij op het idee om deze te gebruiken om een kinderboek te ontwerpen.

Reshi gebruikte vervolgens illustraties gegenereerd door Midjourney voor zijn creatie. Voor de tekst van het boek nam hij verhaalelementen uit een gesprek met de ChatGPT bot.

Het boek is niet perfect geworden. De AI-gegenereerde illustraties hebben een aantal problemen: handen die op klauwen lijken, zwevende voorwerpen en een aantal onjuiste arceringen. Zelfs de stijl is onsamenhangend.

Midjourney maakt direct afbeeldingen op basis van prompts, d.w.z. teksten die beschrijven hoe de afbeelding eruit moet zien. Op deze manier werkte Reshi door met de illustraties en veranderde hij de aanwijzingen om het best mogelijke resultaat te krijgen. Het kostte hem een weekend om het boek met twaalf illustraties te voltooien - een prestatie die hij trots aankondigde op Twitter. In december 2022 verkocht hij het eindproduct, Alice and Sparkle, op Amazon. Niet langer te koop,

Reshi's boek vond extreem weinig weerklank. Veel kunstenaars hebben het gevoel dat ze vervangen zijn - en zijn bang. Voor mij laat het eindproduct echter iets heel anders zien, namelijk hoe omslachtig en arbeidsintensief het proces eigenlijk is. De AI spuugt iets willekeurigs uit en je moet enorm veel tijd investeren in het aanpassen van de output naar jouw smaak. Bovendien zorgt de willekeur van de AI ervoor dat het je zelden lukt om een stijl te bereiken die consistent is voor alle illustraties.

Je hebt ook een tekst-AI nodig, programma's die naar mijn mening niet bijzonder creatief schrijven. In plaats daarvan hebben ze de neiging om verzamelde informatie op te rakelen.

Het uiteindelijke boek ziet eruit als een collage van stukjes en beetjes. In letterlijke zin hebben boekillustratoren veel meer artistieke vrijheid wat betreft de afbeeldingen - en de tekst ook.

Ik kan me voorstellen dat het vooral lastig is voor degene die de opdracht geeft voor een boek als hij of zij niet weet wat voor stijl er zou kunnen ontstaan of hoe het verhaal geschreven zou kunnen worden. Het is ook verwarrend voor lezers in het algemeen als bijvoorbeeld een hoofdpersoon er op elke foto totaal anders uitziet.

Een AI-gegenereerd kunstwerk wint een wedstrijd

Een ander voorbeeld is het geval van kunstenaar Jason Allen, die in september 2022 de krantenkoppen haalde toen hij een door Midjourney gegenereerd kunstwerk in een kunstwedstrijd inschreef - en won. De wedstrijd stond open voor "digitale kunst/digitaal gemanipuleerde fotografie". Sommigen vonden dat dit de regels overtrad.

Jason Allen legde uit dat het kunstwerk van de AI als basis diende. Hij moest de afbeeldingsprompt voortdurend herzien tot hij een geschikt resultaat had, voordat hij de afbeelding in Photoshop ging bewerken.

Ik denk niet dat de willekeur waarmee dit soort afbeeldingen ontstaan veel te maken heeft met creativiteit of artisticiteit. Gezien het feit dat de meeste prompts serieus worden bewerkt en dat de afbeelding daarna wordt aangepast, lijkt het gereedschap letterlijk een gereedschap te zijn. Een die je slechts beperkte controle geeft over wat je produceert. Met dit in gedachten denk ik dat het proces niet echt artistieke creatie is, waarbij je alles van de grond af aan moet leren en doen.

De AI-gegenereerde poster van het San Francisco Ballet

Toen het San Francisco Ballet in december 2022 reclame maakte voor een voorstelling van De Notenkraker met behulp van een AI-gegenereerde poster, uitten creatieven hun frustraties.

Het Ballet heeft voor de Notenkraker-campagne de hulp ingeroepen van bijna 30 ontwerpers, producenten en creatieven van reclamebureaus. Er werken ook honderden kunstenaars aan elk aspect van het San Francisco Ballet. Waarom dan uitgerekend hier een AI gebruiken?

Net als in de vorige gevallen zie ik een positieve kant aan dit verhaal. Als de basis voor een poster zo snel gegenereerd kan worden, blijft er genoeg tijd over om aan andere klussen met betrekking tot het ballet te werken. Vooral voor balletvoorstellingen is er ongelooflijk veel creatief werk te doen. Niet alleen dat, maar er zijn nog steeds mensen nodig voor de werking van het instrument; het geven van creatieve input en het uitvoeren van bewerkingen.

Een somber beeld? Mensen zijn nog steeds degenen die het schilderij maken

Tools zoals Midjourney en Lensa zijn gebaseerd op een grote beelddatabase. In alle genoemde praktijkvoorbeelden nam de AI deze afbeeldingen en gebruikte ze om iets nieuws samen te stellen. Het klinkt niet bijzonder innovatief,

maar als ik erover nadenk, doen mensen zelden dingen anders. Mensen coveren of remixen oude liedjes, films worden keer op keer opnieuw gemaakt en van beroemde beelden wordt merch gemaakt (tegenwoordig kun je Mona Lisa sokken dragen).

Dat gezegd hebbende, er zijn altijd werken uit de wereld van film, muziek en kunst die er artistiek bovenuit steken. Maar wat is het aan een film dat ons naar binnen trekt, een muziekstuk dat ons tot tranen toe roert of een kunstwerk waar we onze blik nauwelijks van af kunnen houden? Het is de mens erachter: de ervaringen die een kunstenaar met ons deelt; de dromen en verlangens die een kunstenaar in zijn werk verwerkt. De emoties die erin meespelen. Daarnaast zijn het de toeschouwers die hun eigen gevoelens en ervaringen opleggen aan deze werken. Voor mij zorgt dit voor een spannende dialoog.

Er is me iets opgevallen tijdens mijn ervaringen met digitale kunst, en dat is dat mensen dol zijn op unica. Deze unieke stukken komen alleen voort uit traditionele kunst: een vluchtige potloodschets, een olieverfschilderij, een uitgewassen aquarel. Zulke unieke kunstwerken zijn zeker waardevoller dan reproduceerbare digitale kunst. Misschien worden ze dat nog wel meer. De energie die zulke beelden uitstralen is onvervangbaar.

Plus zijn er de beperkingen van de gereedschappen en het onvermogen van de AI om abstract te denken. Menselijke humor en vindingrijkheid zijn uniek. Een voorbeeld van door mensen gedreven humor en creativiteit die niet door AI kan worden nagebootst, werd gedemonstreerd in een Twitter-oproep aan kunstenaars om een half afgemaakte tekening van een T-Rex te voltooien. De resultaten waren eindeloos amusant - en gaven me een nog optimistischer gevoel.

De prognose? AI zou onze vriend en helper kunnen zijn

Toen fotografie voor het eerst werd uitgevonden, lieten kunstenaars zich kritisch uit. Ze werden vaak ingehuurd als portretschilders en hun angsten waren existentieel. Toch begonnen sommige kunstenaars fotografie in hun kunst te integreren. Ondertussen vond het medium schilderkunst zichzelf opnieuw uit, met abstracte schilderkunst en experimentele kunst die opkwamen als tegenwicht voor de werkelijkheid die door fotografie werd afgebeeld.

Naar mijn mening moet kunstmatige intelligentie niet met vijandigheid worden bekeken, maar worden gebruikt als een nieuw hulpmiddel. Het kan ons helpen om over onze eigen grenzen heen te gaan, omdat het ons beeldideeën aanreikt waar we zelf niet aan zouden hebben gedacht. Of het kan een snelle basis bieden voor een afbeelding die kan worden bewerkt tot een poster of albumhoes. Bovendien stelt het ons in staat om de definitie van kunst onder de loep te nemen. Wat is eigenlijk "echte" kunst?

Ik geloof dat kunst verbonden is met gevoelens, ervaring en individualiteit. Dit zijn dingen die een computerprogramma niet heeft; dingen die we beter kunnen benadrukken in kunst. De creativiteit en abstracte manier van denken van de mens, die het best wordt gedemonstreerd in het voorbeeld van de T-Rex, kan nooit worden vervangen. Ik ben optimistisch dat we onze creativiteit en menselijkheid, vol positieve energie, kunnen vasthouden. AI kan dat immers nooit helemaal vervangen. Zelfs niet als het erin slaagt om betere resultaten te genereren dan deze: