Het geheim van Alan Smithee: Hollywoods meest succesvolle fantoom

"Dat is waar ik voor sta met mijn naam" Hipp gebruikt deze slogan al tientallen jaren om reclame te maken voor zijn biologische babyvoeding. Natuurlijk moet de naam staan voor onberispelijke kwaliteit. Er is een naam voor het tegenovergestelde, tenminste in Hollywood: Alan Smithee. Als je deze naam in de aftiteling ziet staan, is de kans verdomd groot dat de film verschrikkelijk is.

Slecht staat niet altijd gelijk aan slecht

Nu zijn er films die zo slecht zijn dat ze op een abstruse manier weer goed worden en na verloop van tijd zelfs een cultstatus bereiken. Bijvoorbeeld "Attack of the Killer Tomatoes" uit 1978, die zelfs verschillende vervolgen voortbracht. In 1988 is bijvoorbeeld een zekere George Clooney te zien in "The Return of the Killer Tomatoes". Oeps Schorsch!

Er zijn films die zo slecht zijn dat ze gewoon slecht zijn. Zo slecht zelfs dat zelfs de regisseur zijn naam er niet onder wil zetten. In zulke gevallen neemt Alan Smithee vaak de rol van zondebok op zich. Dat is geen probleem voor hem, want Alan is zo glad als teflon. Opschepperij en kritiek rollen gewoon van hem af, hij gaat koppig en standvastig zijn eigen weg met dubieuze films en cuts.

To be or not to be, dat is hier de vraag

Dit wordt ook bevestigd door IMDb, de grootste online database over internationaal filmmaken. Volgens deze database heeft Alan Smithee meer dan 150 films geregisseerd. Er zijn ook tientallen vermeldingen in categorieën als scenario, cinematografie, productie en muziek. En alsof dat nog niet genoeg is, heeft hij ook gewerkt aan comics en videogames.

Zie, Alan Smithee is een echte duizendpoot. Een duizendpoot. Zo niet een universeel genie - en iemand die al eeuwig in de filmindustrie zit. Langer dan Steven Spielberg, bijvoorbeeld. Maar weet je wat het gekste is aan Alan Smithee?

Hij heeft nooit bestaan.

Het pseudoniem aanbevolen door de vakbond

In 1968, tijdens het filmen van de western "Death of a Gunfighter", ontstond er een geschil tussen regisseur Robert Totten en hoofdrolspeler Richard Widmark, dat ertoe leidde dat Totten werd vervangen door Don Siegel. Siegel voltooide de film, maar wilde niet vermeld worden als regisseur in de aftiteling omdat hij er minder lang aan had gewerkt dan Totten en de film nog steeds duidelijk zijn handtekening droeg. Robert Totten weigerde daarentegen ook om als regisseur vermeld te worden na zijn annulering.

Een dilemma, want volgens de Directors Guild of America (DGA) moest de regisseur in de aftiteling worden vermeld als de drijvende creatieve kracht achter een film. En zo kwam het dat de vakbond van Amerikaanse regisseurs het gebruik van een pseudoniem adviseerde, in tegenstelling tot haar eerdere richtlijnen.

Dit was de geboorte van Allen Smithee, die later Alan Smithee werd. Omdat het niet zo snel rondging als tegenwoordig, werd deze naam eigenlijk voor waar aangenomen. Filmcriticus Roger Ebert schreef bijvoorbeeld positief in zijn recensie van "Death of a Gunfighter":

Waarom Alan Smithee eigenlijk? Omdat deze naam uniek en toch onopvallend is, zegt de DGA. Er is ook weinig kans dat het verward wordt met een echte naam. Het gerucht dat Alan Smithee slechts een anagram is voor "The Alias Men" houdt al tientallen jaren stand. De DGA daarentegen doet dit af als een mythe. Ze ontkent het zelfs. Niemand weet waarom, want de naam past eigenlijk als een handschoen.

De man met de prominente gezichten

Sindsdien is Alan Smithee vooral ingezet voor artistieke en creatieve meningsverschillen. In de jaren tachtig wilde David Lynch bijvoorbeeld niet geassocieerd worden met de bewerkte versie van "Dune" voor televisie. De tv-versie strookte nog minder met zijn visie dan de bioscoopversie, waarvoor hij niet het recht had om de uiteindelijke cut te maken. Waar Lynch overigens tot op de dag van vandaag nog steeds spijt van heeft.

De controverse rond David Lynch' "Dune" is misschien wel het bekendste voorbeeld van het gebruik van Alan Smithee. Er zijn echter nog meer bekende namen die zo ontevreden waren over de bewerkte versies van hun films dat ze deze hebben laten vervangen. "Easy Rider" bedenker Dennis Hopper wilde niets te maken hebben met de 90-minuten versie van "Backtrack" (1990). Pas in de twee uur durende director's cut op VHS herkende hij zichzelf als regisseur in de aftiteling. "24" ster Kiefer Sutherland liet vervolgens zijn naam verwijderen als regisseur van "Woman Wanted" ... Misschien omdat de film, waarin hij ook een hoofdrol speelt, zo slecht is? Misschien was het ook gênant voor "Evil Dead" en "Spider-Man" bedenker Sam Raimi en zijn oudere broer: het script voor "The Nutt House" (1992) schreven ze als Alan Smithee Junior en Alan Smithee Senior.

Het einde van Alan Smithee

Van 1968 tot 2000 beval de DGA officieel Alan Smithee aan als pseudoniem wanneer regisseurs niet geassocieerd wilden worden met het eindproduct. Maar ondanks deze aanbeveling gaf de vakbond niet in alle gevallen toestemming voor het gebruik van het pseudoniem. Tony Kaye mocht bijvoorbeeld niet worden verwijderd als regisseur van "American History X" in 1998. Hij overtrad de gouden regel van de DGA en liet zich in het openbaar negatief uit over de film, omdat die meerdere keren was bewerkt zonder zijn medeweten of toestemming.

Alan Smithee's einde werd in 1997 ingeluid door de mockumentary "An Alan Smithee Film: Burn Hollywood Burn". Hierin wil een filmmaker met de naam Alan Smithee (gespeeld door "Monty Python"-veteraan Eric Idle) zijn naam laten verwijderen van de aftiteling van het eindproduct. Dat is niet zo eenvoudig, want zijn echte naam is het officiële pseudoniem voor dergelijke gevallen.

Hoewel de film doorspekt is met bekende namen als Sylvester Stallone en Whoopie Goldberg, blijkt "Burn Hollywood Burn" een zeer slecht stuk werk te zijn. Eén waar zelfs regisseur Arthur Hiller niet blij mee was en Alan Smithee hem liet vervangen.

Dit was te veel van het goede voor de DGA. Of beter gezegd: te veel Alan Smithee. Het pseudoniem was te bekend geworden en zijn reputatie te gronde gericht. Films met deze naam in de aftiteling werden automatisch als slecht beschouwd, wat het voor studiobazen en bioscoopexploitanten nog moeilijker maakte om de film succesvol te distribueren. De vakbond schrapte zijn officiële aanbeveling voor pseudoniemen in 2000. In plaats daarvan beveelt ze nu andere pseudoniemen aan, zoals Thomas Lee. Deze naam werd voor het eerst gebruikt in "Supernova", waar de echte regisseur Walter Hill zichzelf van de aftiteling liet verwijderen.

Alan Smithee's nalatenschap

En dat was het voor Alan Smithee? Helemaal niet. Sinds 2000 is hij ijverig doorgegaan als regisseur voor films, afleveringen van series, muziekvideo's en meer. Hij is zelfs te zien geweest in verschillende nog niet uitgebrachte projecten. Aan de ene kant zitten er waarschijnlijk nog artistieke verschillen achter het gebruik van dit pseudoniem. Aan de andere kant is het waarschijnlijk ook een berekende zet om Alan Smithee de ring in te sturen. Zo'n populaire naam trekt de aandacht. Zoals ze in marketingkringen zeggen (en meestal ten onrechte): "Slechte publiciteit is beter dan geen publiciteit."

Met dit in gedachten zal Alan Smithee waarschijnlijk niet snel zonder werk komen te zitten. Ook al is het in het digitale tijdperk bijna onmogelijk om te verbergen wie er daadwerkelijk achter een film zit. Dit artikel is overigens niet geschreven door Alan Smithee. Daar sta ik voor met mijn naam.