"Risico" - is het goed als ik Oekraïne verover, eh, bevrijd?
Het bordspel "Risk" is een van de meest succesvolle spellen ter wereld. Sinds 1957 biedt het je de mogelijkheid om legers te verplaatsen en te dobbelen op een zoektocht naar wereldheerschappij. Maar is de klassieker van het strategiespel nog steeds actueel?
Wanneer heb ik voor het laatst de wereld geregeerd? Ik denk dat ik een jaar of elf was. Ik heb het natuurlijk over het bordspel "Risk". Mijn legers veroverden steeds meer landen en gooiden steeds meer vijandelijke soldaten van het bord. Dat was rond het jaar 1990. Het IJzeren Gordijn was net gevallen, Duitsland was herenigd en historicus Francis Fukuyama had "het einde van de geschiedenis" uitgeroepen en er een boek over geschreven (gelinkt boek in het Duits). In die tijd leek een oorlog waarin een land een ander land aanvalt en probeert te veroveren heel ver weg. Maar dat was natuurlijk alleen het perspectief van het noordelijk halfrond. En dus speelde ik "Risk" zonder er twee keer over na te denken. Een burgeroorlog zoals die in Rwanda woedde van 1990 tot 1994 was te ver weg.
Recentelijk kwam het spel weer in mijn handen terecht. Maar ik heb het niet over de kartonnen doos - die inmiddels zeker meer dan haveloos is - compleet met soldaatfiguurtjes, dobbelstenen, kaarten en het spelbord. Nee. Apple stuurde me zijn wekelijkse app-aanbevelingen, waaronder de iPad-versie van het strategiespel. "Eh, ik kan het net zo goed proberen," dacht ik bij mezelf en drukte op download.
Bron: Martin Jungfer
Een paar spelletjes verder is het duidelijk dat dezelfde successtrategieën van het bordspel ook van toepassing zijn op de digitale versie:
- Verover zo snel mogelijk een of meer continenten om de troepenbonus te krijgen.
- Veilig de buitengrenzen van je rijk om te voorkomen dat vijanden er zelfs maar aan denken om je aan te vallen.
- Let op mogelijke troepenconcentraties van je tegenstanders (om op hun missie te anticiperen) en reageer door je eigen legers slim te mobiliseren.
Terwijl ik dit schrijf, voel ik mijn vroegere fascinatie opborrelen. Al die spelletjes "Risk" waren waarschijnlijk de voorbode van de talloze avonden die ik later zou doorbrengen met het spelen van "Civilization" op mijn PC. Maar sinds de oorlog weer is uitgebroken in Europa - sinds Rusland voor het eerst zijn troepen verzamelde langs de Oekraïense grens en vervolgens naar binnen marcheerde met als doel verovering - vraag ik me af: kan ik vandaag de dag nog steeds "Risk" spelen met een zuiver geweten? Het ergste wat er in het spel kan gebeuren is immers het wegkwijnen van een paar plastic figuurtjes. Ondertussen sterven er sinds februari 2022 elke dag mensen in de echte wereld.
Oekraïne niet opgenomen als speelveld in "Risk"
In de huidige versie van "Risk" bestaat Oekraïne niet meer als mogelijk slagveld. Er is alleen een "Rusland" speelveld; een van de 42 gebieden op de wereldkaart. Waar is Oekraïne gebleven? Het is opgenomen in Rusland. Daarentegen waren er in de jaren zeventig borden zonder "Rusland" maar met een "Oekraïne" dat zich uitstrekte van de Zwarte Zee tot de Oostzee.
Bron: Wikimedia/cmglee, Gr0gmint
De huidige "Refresh" editie dateert uit 2016. Kleine herinnering: Rusland heeft de Krim in 2014 geannexeerd. Let wel, ik beschuldig Hasbro, de uitgever van het spel, er niet van dat ze hier de wereldpolitiek probeert uit te beelden of zelfs te voorspellen. Afhankelijk van het land en de versie van het spel hebben de velden verschillende namen. Wat in de Duitse versie "Rusland" is, heet elders nog steeds "Oekraïne" - die spellen hebben helemaal geen "Rusland". Ik durf te wedden dat alleen Hasbro een overzicht kan geven van de huidige landen en versies.
Ik heb Hasbro gevraagd in hoeverre de huidige wereldpolitiek een rol speelt bij de grenzen op het bord. Het antwoord van het hoofdkantoor van Hasbro in de VS is bijna ongehoord diplomatiek, zeker gezien het feit dat het om een behoorlijk oorlogszuchtig spel gaat. En het is ongeveer net zo begrijpelijk als de bevelen van een veldmaarschalk midden in een wodkabui. Hier is het:
De versie van Risk waarnaar je verwijst, is een spel uit een bepaalde tijd dat een moment in de tijd markeert. Nieuwere versies (Risk Strike en Risk Shadow Forces) werken eraan om hedendaagse uitvoeringen op de wereldkaart te introduceren die verouderde territoriale grenzen elimineren, maar de spelervaring van het origineel in ere houden.
Het volstaat te zeggen dat "Risk", ongeacht de versie, een lastig spel zal blijken te zijn voor gevoelige sympathisanten van kleine staten. Zwitserland is bijvoorbeeld nergens te bekennen. Als dat je stoort, is het de moeite waard om de vele speciale edities te bekijken - bijvoorbeeld die van Röstigraben.
Wie zit er achter de uitvinding?
Historisch gezien gaat oorlogvoering op het huidige grondgebied van het moderne Zwitserland nog verder terug dan de uitvinders van het origineel waarschijnlijk in gedachten hadden. Wie zijn dan het brein achter "Risk"? De Franse regisseur Albert Lamorisse en spelredacteur Jean-René Vernes. In Lamorisse's oorspronkelijke idee waren er naast landtroepen ook schepen. De schepen werden niet opgenomen, maar er werd wel een bonus geïntroduceerd voor het verdedigen van troepen. In 1957 werd het spel in Frankrijk uitgegeven onder de titel "La Conquête du Monde". In de VS verwierf spellengigant Parker Brothers de rechten op het spel. En de Amerikanen pasten het concept verder aan om het spel sneller te maken. Ze versterkten aanvallende posities en verdedigers mochten nu maar maximaal twee dobbelstenen gebruiken. Parker Brothers is ook verantwoordelijk voor de naam "Risk", waaronder het spel voor het eerst verscheen in 1959.
In de naoorlogse periode waren niet alle leidinggevenden bij Parker Brothers fan van dit nieuwe spel. Ze voorspelden een lage kans op succes; speelgoed dat naar oorlog verwees verkocht slecht. Bovendien was het spel duur. De meeste bordspellen kostten in die tijd rond de twee dollar - maar "Risk" kostte meer dan zeven dollar, zoals Tristan Donovan opmerkte in zijn boek over de geschiedenis van bordspellen, "It's All a Game".
Met meer dan 100.000 verkochte exemplaren werd het uiteindelijk het best verkochte bordspel van 1959. In de jaren daarna werden er wereldwijd miljoenen exemplaren van verkocht, waardoor "Risk" een van de succesvolste spellen aller tijden werd - zeker onverslaanbaar in het segment "oorlogs- en strategiespellen".
Sinds 1985 "verovert" men niet meer, maar "bevrijdt"
Dankzij het commerciële succes - of misschien juist daardoor - is er altijd veel kritiek geweest op "Risk". In de jaren tachtig vond de Duitse Federale Toetsingscommissie voor Media Schadelijk voor Minderjarigen (BPjM, voorheen BPjS) de militaire bewoordingen van het spel niet goed. Om precies te zijn, de bevelen op de kaarten die je als speler moet uitvoeren bevielen niet. Bijvoorbeeld iets in de trant van "Verover 18 landen naar keuze en bezet ze met elk twee legers" of "Vernietig alle zwarte legers". Volgens het bestuur bagatelliseren dit soort instructies oorlog en geweld. Bovendien "gaat het spelenderwijs naspelen van dictatoriale acties onvermijdelijk in tegen het doel om onderwijs in vrede te geven". Verder wordt gesteld dat het spel het risico met zich meebrengt dat agressieoorlogen positief worden beoordeeld.
"Risk" stond in 1985 op het punt om geïndexeerd te worden (link in het Duits). Als dat was gebeurd, zou het destijds zijn behandeld als hardcore porno - waarschijnlijk alleen verkrijgbaar via slinkse wegen. Maar Parker vocht met succes terug. Uiteindelijk verklaarde de administratieve rechtbank in Keulen, die de kwestie moest ophelderen, het spel moreel onaanvechtbaar omdat het te abstract was om als oorlogsverheerlijking te worden beschouwd. Desondanks paste Parker de Duitse versie van "Risk" aan. Sindsdien wordt er alleen nog gesproken over het "bevrijden" van continenten. En er worden geen zwarte legers meer "gedood". Maar je mag nog wel landen "bezetten". Dus als kind aan het eind van de jaren 80 moet ik al de semantisch verwrongen versie van "Risk" hebben gespeeld. En ik had het niet eens door ...
Nu, meer dan 20 jaar later, zijn de juridische gevechten allang vergeten. Hasbro heeft de boel op stelten gezet in de app-versie van "Risk". Je doorloopt aanvals- en versterkingsfasen en de AI adviseert je zelfs om bepaalde landen te "veroveren" als je hem om een tip vraagt. Het is alsof het geschil uit 1985 nooit heeft plaatsgevonden. Dat is niet verrassend. Er zijn tegenwoordig immers veel meer schietgrage spellen. Had iemand zich 37 jaar geleden een release als "Call of Duty" kunnen voorstellen?
Vergeleken met moderne oorlogssimulaties lijkt "Risk" in zijn analoge bordspelvorm ronduit ouderwets. En dat geldt ook voor veel andere PC-spellen uit mijn kindertijd, zoals het DOS-spel "Tank Wars", waarin tanks die willekeurig door het landschap zijn verspreid artilleriegevechten aangaan.
Bron: Martin Jungfer
Beide - dat wil zeggen, "Risk" en nieuwere spellen - staan heel ver af van de werkelijkheid. En toch voel ik me nog steeds niet op mijn gemak als ik tanks of hele legers moet commanderen. Het oorlogsspel heeft zijn aantrekkingskracht voor mij verloren sinds het in het echte leven zo dicht bij huis kwam.
Wat denk jij? Zijn bordspellen zoals "Risk" bij de tijd? Deel je gedachten met mij en de community hieronder.
Hoofdafbeelding: Martin Jungfer
Martin Jungfer
Head of Content
Martin.Jungfer@digitecgalaxus.chIk ben journalist sinds 1997. Gestationeerd in Franken, aan het Bodenmeer, in Obwalden, Nidwalden en Zürich. Familieman sinds 2014. Expert in redactionele organisatie en motivatie. Behandelde onderwerpen? Duurzaamheid, hulpmiddelen voor telewerken, mooie dingen voor in huis, creatief speelgoed en sportartikelen.
