"Andor" - De Sterrenoorlog wordt volwassen

Eén ding vooraf: Er staan **geen spoilers in deze recensie.**Je leest alleen informatie die bekend is uit de trailers die al zijn uitgebracht.

Anders. Als ik "Andor", de prequelserie van "Rogue One: A Star Wars Story", in één woord zou moeten samenvatten - dan zou het zijn "anders"
.
Anders dan ik gewend ben dat "Star Wars" is. Anders dan ik van "Star Wars" verwacht. Maar ik hou van deze andersheid. Het is veelzijdig. Donker. Volwassen. En soms zelfs tegenstrijdig: groots in zijn ambitie en omvang, maar verteld als een klein verhaal in een spionageoorlogsserie - althans in het begin. Maar bovenal is "Andor" één ding: geen kinderspul. En daarmee een verademing.

Daarover gaat "Andor"

De macht van het Rijk is al 14 jaar ongebroken, en de strijd van het Verzet tegen zijn superioriteit is een wanhopige. Andor Cassian (Diego Luna) heeft voor geen van beide partijen bijzondere sympathie. Als dief, oplichter en oplichter baant hij zich meestal eenzaam een weg in een sterrenstelsel ver, ver weg. Niet zonder reden: Andors afkomst is een geheim. Als het Rijk ervan wist, zou hij een doelwit worden van veel ergere machten dan zijn toch al snode schuldeisers.

Maar Andor zou Andor niet zijn als hij geen risico's nam. Soms één te veel. Het titelpersonage komt dus toch op de gezochte lijst van het Keizerrijk terecht - en zet onbedoeld dingen in gang die hem ooit tot de revolutionair zullen maken die we kennen uit "Rogue One". En die op een dag de vonk zal ontsteken van de rebellie die het sterrenstelsel verenigt tegen de duisternis.

Tony Gilroy: Onthoud deze naam

Als je me een jaar geleden had gevraagd naar welke "Star Wars" serie ik het meest uitkeek - "Andor" zou zeker niet het antwoord zijn geweest. De aantrekkingskracht van "Boek van Boba Fett" was te groot. De voorpret van "Obi-Wan Kenobi". En de flauwe hoop dat we dit jaar toch nog het derde seizoen van "The Mandalorian" krijgen.
.
Maar "Andor"?

Misschien had het duidelijker moeten zijn. Al in "Rogue One" is Andor Cassian, hoewel niet de hoofdpersoon, een van de spannendste personages: weliswaar vecht hij daar voor de rebellen - voor de goeden - maar met twijfelachtige middelen die zelfs het edelste doel nauwelijks kunnen rechtvaardigen. Dit was spannend, want traditioneel worden in "Star Wars" duidelijke lijnen getrokken tussen goed en kwaad. Niet zo met Andor, de hoofdpersoon, uitstekend gespeeld door Diego Luna. Hij werd zelfs geëerd met de Saturn Award voor Beste Bijrol - een van de belangrijkste prijzen in het genre van sciencefiction, fantasy en horror op de Amerikaanse televisie.

Ja, ik had beter moeten weten. Niet alleen omdat "Andor" - na de eerste vier door Disney en Lucasfilm vooraf beschikbaar gestelde afleveringen - eigenlijk het potentieel heeft om zelfs "The Mandalorian" te overtreffen. Maar omdat "Rogue One" nog steeds wordt beschouwd als een van de meest populaire Star Wars-films van het Disney-tijdperk. Juist omdat het melancholisch, serieus en verrassend volwassen is voor "Star Wars"-standaarden.

Dit zijn precies de sterke punten die de serie ook onderscheiden. "Andor" heeft gemakkelijk wat nodig is om de "Star Wars" serie te worden waar niemand op zat te wachten, maar die iedereen zal inspireren. Het is ambitieus genoeg. Daar is een reden voor: Tony Gilroy. Als producent, schrijver en showrunner is dit zijn project. Zijn baby. Een goede zaak. Want waar de 65-jarige Amerikaan zijn vingers in de pap heeft, komen meestal grootse dingen uit. Bijvoorbeeld "Nightcrawler", geregisseerd door zijn broer maar gebaseerd op het script van Tony Gilroy. Of bij "House of Cards", als adviserend producent. Over de "Bourne" trilogie als schrijver. Over de totaal onderschatte "Bourne Legacy" film, als regisseur.

En over de nu iconische Hallway Scene in "Rogue One", waarin Darth Vader zich een weg baant door zielige rebellen. Deze scène is niet gemaakt onder de eigenlijke "Rogue One" regisseur Gareth Edwards. Edwards had het project toen al verlaten omdat hij het niet eens was met de massale herhalingen. De scène werd eigenlijk gemaakt onder Gilroy, die door Lucasfilm aan boord werd gehesen om het laatste derde deel van het script vanaf nul te herschrijven en het werk aan de film zelf af te maken.
.
Met succes. Ook, of misschien vanwege de beruchte gangscène.

Misschien wel het meest ambitieuze "Star Wars" tv-project ooit

Tony Gilroy's ingewikkelde maar grondig succesvolle geschiedenis met Lucasfilm moet hem veel vertrouwen hebben opgeleverd. Want uitgerekend zijn "Andor" blijkt het meest ambitieuze "Star Wars" tv-project ooit te zijn - niet "Book of Boba Fett" of zelfs "Obi-Wan Kenobi", dat gaat over twee van de populairste "Star Wars" personages ooit.

Tony Gilroy's ingewikkelde maar grondig succesvolle geschiedenis met Lucasfilm moet hem veel vertrouwen hebben opgeleverd.

En toch zouden Gilroy en zijn team alleen al aan dit eerste seizoen langer hebben besteed dan de makers van "The Mandalorian", "The Book of Boba Fett" en "Obi-Wan Kenobi" samen. Dat komt door hun vooruitziende concept: de serie begint vijf jaar voor "Rogue One". Twee seizoenen van twaalf afleveringen van elk 40 minuten zijn al helemaal gepland. Inclusief het script. Er zullen dus nauwelijks reshoots zijn. Geen verhaalcorrecties achteraf. Geen opbouw van spanning rond dingen die later onbelangrijk blijken te zijn. En ook geen derde seizoen. De reisrichting is vanaf de eerste seconde duidelijk; een les die op de harde manier is geleerd na de verhaalkluwen van de vervolgen.

En dat is nog niet alles: drie afleveringen vormen altijd een "blog". Begin, midden en einde - een samenhangend hoofdstuk. En elk blog is opgenomen door een andere regisseur. Terwijl het hele eerste seizoen één jaar weergeeft, geven de vier blogs van het tweede seizoen elk één jaar weer. Dit resulteert dan weer in precies de vijf jaar die liggen tussen het begin van de serie en "Rogue One". Immers, "Andor" moet leiden tot de eerste scènes van "Rogue One", net zoals "Rogue One" dat ooit deed aan het begin van "Star Wars: Episode IV". Dit zijn epische "Game of Thrones" proporties die nooit eerder in "Star Wars" series zijn gezien.

Duidelijk filmischer dan zijn zusterserie is "Andor" ook filmischer in zijn totstandkoming: Gilroy maakt volledig gebruik van toneelkunst, het nieuwe universele wapen van Hollywood, dat ironisch genoeg mede ontwikkeld werd door de makers van "The Mandalorian".

Niet dat Stagecraft slecht is. Integendeel, een reeks LED-schermen met hoge resolutie creëert een wereld rond en boven de acteurs die direct door de camera kan worden vastgelegd. Dit ziet er veel realistischer uit dan effecten die achteraf op de computer worden toegevoegd, helpt de actrices met hun acteerwerk - en is bovendien kostenbesparend.

Stagecraft is echter ook beperkend. Vooral actiescènes nemen nooit dezelfde epische proporties aan als een opname op echte locaties of op enorme sets. "Mensen liepen de hele tijd per ongeluk van het podium af," zegt Gilroy in een interview over de beslissing om af te zien van toneelkunst. Juist daarom lijken "Het boek van Boba Fett" en vooral "Obi-Wan Kenobi" op de een of andere manier ... kleiner.

"Andor" daarentegen werd uitsluitend op echte locaties of grote sets opgenomen. Dit is meteen merkbaar in de serie. Het is visueel krachtiger. Meer episch. Het lijkt gegrond en echt. En filmischer dan welke "Star Wars" serie dan ook daarvoor, inclusief "The Mandalorian".

Een waarschuwing: Niet voor kinderen - en geen oppervlakkig vermaak

De eerste vier afleveringen schitteren dus in ieder geval met prachtige shots - van "The Crown" cinematograaf Adriano Goldman, trouwens -, boeiende dialogen en een verhaal dat zich bewust langzaam ontvouwt. Aan de andere kant zal iedereen die elke 20 minuten een autoachtervolging, blaster shootout of lightsaber gevecht verwacht in de beste "Star Wars" traditie bitter teleurgesteld worden. "Andor" heeft actie - verdomd goede actie. Maar het is goed gedoseerd. Dat is beter: niemand wil vanwege het budget toch kreupele speedervliegtuigen zien. Dan blijft er meer ruimte over voor karaktertekening.

Laat het me uitleggen. Storytelling is altijd gebaseerd op ofwel plot- ofwel karaktergedreven verhalen. Goede plotgedreven verhalen hebben meeslepende personages, maar het verhaal wordt nog steeds in de eerste plaats gedreven door de plot - door de actie. Karaktergerichte verhalen daarentegen richten zich op de ontwikkeling van diepgaande karakters. Emoties en gevoelens staan op de voorgrond. De plot is ondergeschikt aan de ontwikkeling van de personages - niet andersom.

"Star Wars" is een van de actiegerichte verhalen. "Andor" doet dat niet. Niet duidelijk, in ieder geval. Gilroy's script neemt waanzinnig veel tijd met zijn personages. Gebruikt het serieformaat als geen andere "Star Wars" show om ons uit te leggen wie onze personages in hun kern zijn, waarom ze doen wat ze doen, wat hun angsten en dromen zijn, en waarom we ons niet moeten bekommeren om hun lot - of het nu Imperial, Rebel of politicus is. We leren precies hoe het melkwegstelsel is, hoe het onderdrukt en uitgebuit wordt door het Rijk en hoe desondanks bijna niemand de kracht vindt om zich ertegen te verzetten. Vaak durf ik mijn blik zelfs geen seconde af te wenden. Ik word te veel meegezogen door deze donkere, onheilspellende sfeer die letterlijk schreeuwt om "Rebellie!"
.
Een voorbeeld uit de eerste aflevering, zonder al te veel te verklappen: Andor wordt betrapt op het plegen van een misdaad op een plaats die ik niet zal verklappen. Eigenlijk zou het alomtegenwoordige Rijk een onderzoek moeten instellen. Maar dat doet het niet. De misdaad werd gepleegd in een etablissement dat niet zou mogen bestaan, dat de getroffen keizerlijke veiligheidstroepen zich niet konden veroorloven en waarin die veiligheidstroepen speciale alcohol nuttigen die verboden is. De zaak wordt voorlopig onder het tapijt geveegd; niemand wil het risico lopen te diep te graven. Wie weet wat er van komt ...

En Andor? Chirrut Imwe (Donnie Yen), de Force-gevoelige bewaker uit "Rogue One", zal eens tegen hem zeggen: "Er is meer dan één soort gevangenis, kapitein. Ik voel dat je de jouwe met je meedraagt, waar je ook gaat." De ambivalente moraal waarmee Andor zijn doelen nastreeft, komt ook in de serie naar voren. Alleen laat Andors aanpak hem niet ongeschonden. Hij wordt gekweld door schuldgevoelens. Schuldgevoel dat geleidelijk de gevangenis opbouwt die de toekomstige kapitein Andor overal met zich mee zal slepen.

Het is een somber, nauwelijks kindvriendelijk en al met al donkergrijs beeld dat "Andor" schetst van dit sterrenstelsel. Vol wreedheid en politieke intriges. Het maakt niet uit of het Andor is in het diepste hol - of in de luxueuze, zeer gepolijste politieke banketten van de Senaat op Coruscant. Waar andere fascinerende personages, zoals Mon Mothma (Genevieve O'Reilly) of Luthen Rael (Stellan Skarsgård), proberen een rebellie op te bouwen, verborgen maar toch in de schijnwerpers, zonder hun eigen doodvonnis te tekenen.

Een koorddansact die niet spannender kon zijn. En een frisse wind in het universum dat hard nodig was sinds "Star Wars"-bedenker George Lucas zelf ooit zei dat "'Star Wars' was gemaakt voor 12-jarige kinderen".

Conclusie: Ik ben enthousiast

Intrige. Conflict. Grijstinten. Tegenstellingen. Ik ben gefascineerd door deze nieuwe, ruwe en verschillende facetten van "Star Wars". Kinderen daarentegen zullen zich waarschijnlijk vervelen of er zelfs door afgeschrikt worden. In het algemeen denk ik dat het onmogelijk is dat het jongere publiek erg geïnteresseerd zal zijn in "Andor".

Dit is geen kritiek, maar een compliment. "Andor" is gericht op een ouder, meer volwassen publiek dat een epos waardeert waarvan het verhaal, strak in elkaar gefrommeld aan het begin, zich slechts langzaam en voorzichtig ontvouwt. Dat dit eigenlijk zo goed bij "Star Wars" zou passen verbaast zelfs mij als grote "Rogue One" fan. En dat in het Disney-tijdperk van alles wat met "Star Wars" te maken heeft. Dapper. Aangenaam moedig.

"Andor" draait vanaf 21 september op Disney+, te beginnen met een première van drie afleveringen. Een aflevering per week volgt.