bestaat er vandaag de dag nog een ontwerpdoctrine zoals Bauhaus of Memphis ooit deden?
28/1/2022
Vertaling: machinaal vertaald
Foto's: Pia Seidel
In de 20e eeuw volgde het productontwerp duidelijke leidmotieven. Tegenwoordig zijn deze grotendeels afwezig - of worden slechts geciteerd. Maar waar oriënteren de creatieve geesten van de 21e eeuw zich op?
Art Nouveau, International Style of Art Deco - de 20e eeuw werd ooit gedomineerd door collectieven die een duidelijke mening hadden en in hun ontwerpen uniforme ontwerpprincipes volgden. Tegenwoordig lijkt niemand meer te dicteren wat "goed ontwerp" is. In ieder geval niet zoals toen.
Ik wil weten wat ontwerpers:interieurs en creatieven vandaag de dag drijft en wie of wat hen inspireert. Daartoe rol ik eerst een deel van de ontwerpgeschiedenis op. Want als je de huidige ontwerpen van de aanstormende talenten wilt begrijpen, moet je eerst weten welke stroming ze momenteel aanhalen.
Minimalisme vs. Maximalisme
Twee van de belangrijkste en meest uiteenlopende stijlen waren "Het Bauhaus" en "Memphis". Waar de Bauhaus-beweging stond voor functionalisme en no-frills design, stelde het Italiaanse collectief dat ook puur decor een functie en rechtvaardiging had in het ontwerpen van dingen.
Vanaf de jaren twintig volgden de Bauhaus protagonisten het leidende principe "form follows function" van architect Louis Sullivan. Of het nu Walter Gropius was of Ludwig Mies van der Rohe - zij stonden voor het principe dat esthetiek geleid moet worden door een doel. De Wassily Chair van ontwerper en architect Marcel Breuer is daar een voorbeeld van. Het bestaat uit een gelast stalen buizenframe en leren strips. Geen kleur, geen versieringen, geen stiksels. Terugbrengen tot de essentie.
De Milanese groep "Memphis" reageerde veertig jaar later met een bonte confettiknal. De beweging was radicaal gericht tegen de "goede smaak" van het functionalisme dat in de jaren zeventig heerste. Memphis medeoprichter Ettore Sottsass, bijvoorbeeld, gaf zijn speelgoedachtige Tahiti tafellamp alles wat mogelijk was: een misleidende naam, felle kleuren, verschillende materialen, een schuine stand, het silhouet van een eend en een voet van zwart-wit laminaat met patroon. Het patroon is een "veld van zwarte tressen" en volgens Sottsass geïnspireerd op een boeddhistische tempel in Madurai, India. Wat dit met Tahiti te maken moet hebben blijft open.
Memphis-lid en ontwerpster Martine Bedin liep met een rollende egel. De halfronde Super lamp staat niet alleen op wielen. Het wordt ook verlicht als een reuzenrad door verschillende aan elkaar geregen gloeilampen. Eigenzinnig, speels en bijna nutteloos. Dit waren ontwerpen van Memphis. Maar de kleuren en vormen hadden een heel specifiek doel: positieve emoties en gevoelens bij mensen opwekken.
Terwijl is Memphis een bedrijf dat tot op de dag van vandaag bepaalt hoe de originelen worden gepresenteerd. Ik zag voor het laatst een selectie van hun stukken tijdens de Geneva Design Days. Ik vond ze niet mooi, maar ik kende precies de ontwerpgedachte erachter. Terwijl ik geen idee had van andere tentoongestelde werken van hedendaagse ontwerpers. Zonder je in te lezen en vragen te stellen werkt niets.
Dat er tegenwoordig geen nieuwe ontwerpdoctrine lijkt te zijn, merk ik aan het feit dat ontwerplabels vooral graag de Memphis-stroming aanhalen. Het uiterlijk van de Sottsass spiegel Ultrafragola, bijvoorbeeld, werd overgenomen door de jonge ontwerper Gustav Westmann. Het origineel is golvend en roze als het verlicht is, buiten het kader is het wit. Gustavs versie genaamd Curvy Mirror is ook golvend en heeft ook een roze omlijsting. Dankzij de Zweedse styliste Hanna MW, die de roze golvende spiegel vakkundig in scène zette op sociale media, ging de Gustavs Wave Mirror 2020 viraal. De ontwerpster onthulde dit aan het online magazine Beige. Alleen vermeldt hij niet waar de inspiratie vandaan kwam.
Bron: Design Days Genève.
In tegenstelling daarmee geven gevestigde merken openlijk toe wanneer ze iets van Memphis kopiëren. Alessi en Kartell noemden zelfs hun levendige collecties naar Sottsass. Als je vervelend wilt zijn, kun je ze allemaal, zoals AD-columnist Ulrich Clewing doet in zijn AD-column, "copycats noemen, die al enige tijd massaal op internet rondzwerven als vuurvliegjes op een meinacht". Wat Clewing angstvallig negeert: Het is moeilijk om het wiel opnieuw uit te vinden. Dus is het nieuwe ontwerp leer het citaat?
Vorm volgt wat?
Architect en ontwerper Matteo Thun, die zelf deel uitmaakte van het Milanese collectief, vertelde ooit aan het tijdschrift Wallpaper dat Memphis misschien wel "de laatste sterke ontwerpbeweging" was. Hij gelooft dat de wereld van vandaag niet langer om dogma's vraagt. Ik ben het met hem eens. Citaten in productontwerp zijn slechts een logisch gevolg. Toch vraag ik me af wat creatieve geesten vandaag de dag drijft. Waarom citeren sommigen het modernisme en anderen het postmodernisme? Waarom zijn ze altijd op zoek naar betere ontwerpoplossingen, ook al lijkt alles al te bestaan?
In mijn nieuwe serie onderzoek ik deze vragen. Eerst praat ik met Astrid Haury. Zij is trend- en futuroloog en tevens de oprichter van het upcyclingplatform Trash2Treasure en zal me vertellen wat ze momenteel doet om onze wereld te verrijken. Volg mij als auteur zodat je de eerste aflevering niet mist
.
Pia Seidel
Senior Editor
Pia.Seidel@digitecgalaxus.ch"Er zijn maar twee manieren om je leven te leiden: de ene is te doen alsof niets een wonder is, de andere is te doen alsof alles een wonder is. Ik geloof in het laatste."
- Albert Einstein
