Geïnspireerd: je zult dit sappige paradijs niet willen verlaten

Ik sta voor een gigantische zuilcactus. Doorn voor doorn gaan mijn ogen omhoog tot net onder het plafond. Hij is zeker vijf meter hoog, de Pachycereus pringlei, die troont in het entreegebied van Kakteen Gautschi GmbH in Schafisheim in het kanton Aargau. Wat een reus.

Een vrouw met bruine krullen is zich niet onbewust van mijn enthousiasme. Ze komt glimlachend naar me toe. "Indrukwekkend, hè?" zegt ze met sprankelende ogen en ze schudt me de hand. Het is Regula Kieser-Gautschi, eigenaresse van het bedrijf en dochter van het oprichtersechtpaar Max en Therese Gautschi, die vandaag de dag nog steeds betrokken zijn bij het bedrijf. Ik knik en vraag haar hoe lang de cactus hier al staat. "Zo lang als wij er al zijn." Met andere woorden, 51 jaar.

Van nakomeling tot reus

Een snelle reis terug naar de jaren zeventig: de zuilcactus is nog steeds een spruit, net als Regula Kieser-Gautschi. "Fladderen tussen de vetplanten was puur paradijs," herinnert ze zich van haar jeugd tussen de doornen en vlezige bladeren. Haar ouders, die net de markt in Zwitserland aan het openen waren, reisden nog met een kleine bus naar Zuid-Frankrijk en Nederland. Vandaar karren ze de vetplanten naar Schafisheim.

De zuilcactus en het bedrijf floreren - in 1980 is er een echte groeispurt. Coop wordt de belangrijkste klant van het bedrijf, dat zich richt op grote klanten. De familie verkoopt haar cactussen en andere vetplanten ook op markten in heel Zwitserland. Hun faam groeide, net als de zuilcactus. Totdat het dak eraf ging in 1996. "Coop herstructureerde. Veel kleine winkeliers rotten weg. Waaronder wij. Dat was echt een schok," zegt Regula Kieser-Gautschi. Maar geen reden om op te geven.

Zelf wortelen

De Gautschis grijpen de kans. Ze richten zich opnieuw op de zon, weg van grote klanten en op particuliere klanten. En ze laten een nieuw gebouw naar boven groeien. Ze verkopen vetplanten die al een tijdje in de schappen staan voor vijf frank per kilo in een sensationele actie. "We werden overweldigd door mensen. Sommigen sneden cactussen in stukken zodat ze in de auto pasten," herinnert Regula Kieser-Gautschi zich lachend. De zuilcactus is ook omgehakt en de punt is herplant als stek. Op naar nieuwe oevers.

Met een online aanwezigheid en de cactusbeurs Kakteen-Chilbi, die in 2000 van start ging en massaal vetplanten verkocht, hebben de Gautschis zich in alle richtingen geworteld. Corona doet het bedrijf ook niet wankelen. Integendeel: het bloeit opnieuw op. Regula Kieser-Gautschi neemt het bedrijf in 2022 over. Het plezier in planten heeft haar allang in haar greep:

\"Mijn ouders hebben me nooit onder druk gezet om hun bedrijf over te nemen. Ik leerde voor dierenartsassistent en studeerde twee semesters aardrijkskunde. Maar uiteindelijk bleef ik bij de doornen.\"

Opulentie van het sappige

Wat de 43-jarige heeft overgenomen is een waar imperium van vetplanten. 800 verschillende soorten en in totaal 100.000 planten staan opgesteld op meer dan 2.000 vierkante meter. Sommige van de snelgroeiende vetplanten zijn van eigen kweek. Kakteen Gautschi GmbH is een van de grootste handelaren in vetplanten in Zwitserland. Tijd voor een rondleiding door het kleurrijke rijk van doorns, bollen, stekels, spiralen en zuilen.

Ik heb geluk: alles bloeit en ontkiemt hier tussen maart en mei. Ik weet niet eens waar ik het eerst moet kijken als we ons een weg banen door de gangpaden. De verscheidenheid is overweldigend. Er valt me iets bekends op: een Christelijke doorn. De stamsucculent, die water opslaat in zijn stekelige stengel, stond al in de woonkamer van mijn grootouders. "Ja, de fascinatie voor vetplanten gaat verder terug dan we denken. En die is nooit weggeëbd," zegt de winkeleigenaar.

Leefstenen en stinkbloemen

We gaan verder naar het rijk van de zonhongerigen. In dit deel van de kas slaat de zon ongehinderd neer op de planten. Of beter gezegd: op de kleine plantjes. De miniknolletjes, die maar net uit de grond steken, zijn nauwelijks zichtbaar. Regula Kieser-Gautschi vertelt me dat het zogenaamde "levende stenen" zijn. "Ze camoufleren zichzelf zodat ze niet worden opgegeten door de geiten in Zuid-Afrika." In Schafisheim springen de klanten erop af. Naast winterharde vetplanten hebben deze rariteiten de afgelopen vijf tot zes jaar een hausse doorgemaakt.

\"Er zijn steeds meer liefhebbers. Ze zijn op zoek naar zeldzaamheden die niet in het donkere cactushoekje van grootschalige distributeurs staan.\"\"

We wandelen langs geribbelde Crassula pyramidalis en spiraalvormige Eulychnia castanea, die me doen denken aan twister glacés. Ik heb nog nooit zulke kronkels bij vetplanten gezien. En nu zijn er ook nog de geuren. Regula Kieser-Gautschi leidt me naar de Stapelia hirsuta. De uitpuilende, paarsrode bloem ziet er vreemd uit en phu ... hij ruikt vreselijk. Maar ik leer dat het een beetje moet stinken. "De plant trekt aasvliegen aan als bestuivers," legt de winkeleigenaar uit. En nu we het toch over de geur hebben: De Gautschis hebben ook een klein exemplaar van de titaanwortel Amorphophallus, die vorig jaar weer talloze bezoekers naar de botanische tuin van Zürich trok.

De jungle in

Nu snak ik naar frisse lucht. Regula Kieser-Gautschi weet waar we heen moeten: de jungle in. Met andere woorden, naar die vetplanten die geen direct zonlicht nodig hebben. Terwijl we door de lange gang naar achteren lopen, dobberen slangvormige hangende cactussen naast ons in de lucht alsof ze leven. De winkeleigenaar aait ze liefdevol. "Wauw, dat had ik niet gedurfd," zeg ik. Regula Kieser-Gautschi lacht en zegt met een knipoog:

\"Na verloop van tijd weet je welke vetplanten je moet aanraken en hoe. Maar plukken hoort erbij. Dit zet je aan tot topprestaties.\"\"

Door de bladeren heen zie ik het mysterieuze oranje fonkelen. Dan staan we er ineens voor: de Rechsteineria leucotricha. Zijn trechtervormige bloemen en zilverfluwelen bladeren laten me sprakeloos achter. "Dit is waarschijnlijk een van onze meest spectaculaire vetplanten," zegt Regula Kieser-Gautschi. Ik knik alleen maar, gebiologeerd door zijn schoonheid. Maar wat de plant zo bijzonder maakt, is vooral wat erin zit.

Na een paar weken verdwijnen de bellen, de bladeren worden groter en verliezen hun fluweelachtige vacht. In de herfst trekt de hele plant zich terug in een knol op het aardoppervlak. Elk jaar bellen wanhopige klanten naar de Gautschis in de overtuiging dat hun Rechsteineria dood is. Maar caudexplanten doen dit alleen om de droogste tijd in de natuur te overleven. In het voorjaar schiet er een nieuwe stengel uit de bol en bloeit hij weer in volle pracht.

Klein verschil, grote gevolgen

Volledige pracht en praal. Dat is wat ik zou willen zien met een aantal van mijn eigen vetplanten. Sommige gaan zo nu en dan dood, ook al worden ze als zo gemakkelijk te verzorgen beschouwd. Hoe komt dat? Regula Kieser-Gautschi zegt dat het kan komen door te weinig licht of te veel water. De grootste boosdoener is echter vaak niet de klant, maar de verkoper.

Winkels betrekken vetplanten - zoals de Gautschis - uit landen als Nederland, Italië en Spanje. De planten gaan echter de donkere kamer in bij bouwmarkten en worden volgepompt met meststoffen. Hierdoor ontwikkelen de vetplanten van de klanten later vaak zachte, bleke bladeren en groeien ze te snel (dit staat bekend als "bederven"). Uiteindelijk gaan ze vaak rotten. Bij de Gautschis daarentegen worden de jonge planten enkele maanden op de daglichtschaal gezet voor een herstelkuur zonder meststoffen.

\"We doen geen snelle zaken. Maar de vetplanten die sterven, sterven wanneer ze bij ons aankomen en niet wanneer ze bij onze klanten aankomen. Dit onderscheidt ons van veel van onze concurrenten.\"

Echte overlevers

We bezoeken nog een laatste junglebewoner voordat we teruggaan. Helemaal achteraan de muur hangen zijdeachtige lokken aan de planken. Zo stel ik me het haar van bosfeeën voor. De sitterplanten zijn altijd magisch. Ze hebben geen aarde nodig om te groeien. Ze kunnen gewoon op de bast van een boom worden geplakt. Zo gedijen ze ook in de bossen van Midden-Amerika. "Als je ze niet in de zon zet en twee tot drie keer per week besproeit met water, blijven ze jaren leven," zegt Regula Kieser-Gautschi.

We banen ons geleidelijk een weg terug de woestijn in. We passeren de fluweelachtige Cotyledon ladysmithiensis, die doet denken aan een berenpoot, en de weelderig groene Polaskia chichipe, die zo populair is omdat hij de zijtakken vormt die we al vroeg kennen uit tekenfilms. Tot slot stoppen we voor een felrode cactus. Regula Kieser-Gautschi staat er zo dichtbij dat ik bijna denk dat ze erin gaat bijten. Zo onwaarschijnlijk is het niet. Op de 50e verjaardag van het bedrijf, een jaar geleden, hebben de Gautschis de cactus geschild, geraspt en er salade van gemaakt.

Eetbare vetplanten zijn erg populair. En, voegt Regula Kieser-Gautschi toe: "De salade smaakte heel smaakvol en sappig. Het is geen toeval dat de cactusvijg maanden overleeft dankzij zijn bewaarcapaciteit." Ik zeg waarderend: "Succulenten zijn echte overlevers." Regula Kieser-Gautschi knikt en herinnert zich een ervaring die dit illustreert:

\"We hadden eens een klant met een kromme Madagascarpalm. Hij leunde al weken tegen een te hete reling. Na een halve dag verzorging stond hij gewoon weer rechtop. Succulenten zijn sterkhouders.\"

Kakteen Gautschi GmbH is ook een kei, denk ik bij mezelf als we terugkeren naar de ingang en ik afscheid neem van Regula Kieser-Gautschi. Opnieuw sta ik onder de imposante zuilcactus. Zijn doornen raken bijna het dak. Ik vraag me af wanneer de Gautschis hun volgende obstakel zullen tegenkomen. Ik weet het niet. Maar dit weet ik wel: als ze niet verder naar de top kunnen, vormen ze een zijtak of een uitloper. En als er droogte dreigt, trekken ze zich terug in hun bol - voordat ze weer gaan bloeien.

Niet alle vetplanten die ik in de tekst noem, zijn te vinden in onze winkel. Maar er komen steeds nieuwe bij. Vertel de community en mij ondertussen welke vetplant jouw favoriet is.