"Gladiator 2": in de schaduw van de reus

Eén ding voorop: er staan geen spoilers in deze recensie. Je leest alleen informatie die bekend is uit de trailers die al zijn uitgebracht.

"Ga," ademt Lucilla tegen de gevallen gladiator Maximus. "Ga naar ze toe."

Maximus, ooit bevelhebber van de troepen van het noorden, tribuun van de Spaanse legioenen, trouwe dienaar van de ware keizer Marcus Aurelius, vader van een vermoorde zoon en echtgenoot van een vermoorde vrouw, sluit voor de laatste keer zijn ogen. Zijn lichaam ligt in het bloederige zand van de grootste tempel van Rome - het Colosseum. Maar zijn ziel heeft de weg teruggevonden naar zijn familie in het hiernamaals. Hans Zimmer's "Now We Are Free" speelt op de achtergrond.

Cinemaverhaal.

Bijna 25 jaar later vraag ik mezelf af of ik eigenlijk wel zo naïef was om te denken dat regisseur Ridley Scott zijn geniale zet kon herhalen. "Nee," zeg ik tegen mezelf, "maar ik hoopte het wel." Laten we even terugkijken: In 2000 werd de historische film beschouwd als een dood genre. Het gouden tijdperk van "Ben Hur", "Spartacus" en "Lawrence of Arabia" uit de jaren zestig was al lang voorbij. In die tijd werd iedereen die de voorkeur gaf aan mannen in rokken en sandalen voor gek verklaard.

Ridley Scott was zo'n gek. En hij zou gelijk krijgen - zijn "Gladiator" blies het genre nieuw leven in. Won vijf Oscars. Ook als beste film. En inspireerde talloze nieuwe sandalenfilms. "Troy", bijvoorbeeld. Of "Alexander". Scott zelf probeerde een paar jaar later opnieuw historisch drama te maken met "Kingdom of Heaven". En is dat sindsdien blijven doen. Hij was echter nooit echt in staat om voort te bouwen op het doorslaande, genrebepalende succes van "Gladiator".

Het lukt hem ook niet met "Gladiator 2".

Dit is waar "Gladiator 2" over gaat

Kracht en eer. Lucius (Paul Mescal) leeft volgens dit credo sinds zijn moeder Lucilla (Connie Nielsen) hem wegstuurde uit Rome. De politieke intriges en machinaties van degenen die het aanstaande keizerskind nooit als troonopvolger zouden hebben geaccepteerd, waren te gevaarlijk. Maar om te denken dat Lucius rust zou vinden door te vluchten was dwaas.

Omdat Rome, altijd gedreven door zijn onverzadigbare expansie, zelfs na meer dan 20 jaar trouw bleef aan zichzelf. Tijdens de verovering van een Numidische kustplaats door generaal Marcus Acacius (Pedro Pascal) wordt Lucius' vrouw gedood in de strijd - zo ver heeft zijn lot hem gebracht. Lucius, die vervolgens onherkenbaar in slavernij valt, wordt vanaf dat moment verteerd door één enkele gedachte: wraak op generaal Acacius.

De gladiatorentrainer Macrinus (Denzel Washington) moet hem die geven. Maar Macrinus heeft zijn eigen ambitieuze plannen - niet alleen voor zichzelf en zijn gladiatoren, maar ook voor Rome. De Eeuwige Stad lijdt onder de heerschappij van haar excentrieke en uitbuitende tweelingkeizers. Alleen generaal Acacius - van alle mensen - lijkt het vertrouwen van het volk te genieten om de keizers omver te werpen en de "droom van Rome" te vervullen. Tenzij Macrinus hem verslaat ... Maar tegen welke prijs?

De clichés blijken waar

Ja, ja, ja. We kennen ze allemaal. De clichés die gezegd worden in de aanloop naar sequels.

"Het verhaal in de eerste film was af!"

"Ze hebben echt geen nieuwe ideeën, die mensen in Hollywood."

"Waarom zou je een vervolg maken als je niets nieuws te vertellen hebt?"

Ik heb ze gehoord. Allemaal. En probeerde ze tijdens het kijken zo ver mogelijk weg te duwen. Ik wil je een onbevooroordeelde mening geven. Eén die verder gaat dan zulke holle frasen. En toch: "Gladiator 2" is de filmische vervulling van deze clichés. Een overbodig vervolg dat niets toevoegt aan het meesterwerk, het niet verbetert of op zijn minst verdiept, want - let op - het verhaal was al afgerond in het eerste deel.

Wat nog erger is: in plaats van een nieuw verhaal te vertellen, kopieert "Gladiator 2" liever zichzelf. Schaamteloos zelfs. Daar is de hoofdpersoon weer, een ooit trouwe ziel van Rome, die door datzelfde Rome van alles wordt "beroofd" en zich daarom verraden en in de steek gelaten voelt. Er moet wraak genomen worden. Wraak kan worden genomen in het Colosseum als de hoofdpersoon het advies opvolgt van de mentor die hem uit gevangenschap en in slavernij heeft gekocht - als gladiator.

Been there, done it

Been there, done that.

Het doelwit, wederom een behoorlijk hoog paard in Rome, wordt alleen je tegenstander als je je eerst een weg slacht door een paar waanzinnige bloederige wedstrijden en de gunst van het publiek wint. Want zo werkt het nu eenmaal. En natuurlijk zijn de keizers weer helemaal overtuigd van hun eigen grootsheid. Hun autocratische en tirannieke heerschappij drijft de Romeinse Senaat opnieuw tot politieke intriges om de macht te grijpen - zogenaamd voor het welzijn van het volk en om de droom van Rome te vervullen.

Zoals ik al zei, ze hebben echt geen nieuwe ideeën, die in Hollywood.

Toegegeven: Het verhaal verloopt toch niet helemaal hetzelfde. Vooral Denzel Washington mag zich met zijn Macrinus op zijn minst een beetje interessant maken. Telkens weer wisselt hij op elegante wijze tussen nonchalante terughoudendheid en impulsieve uitbarstingen. Elke pose, elke beweging, elk gebaar - alles aan hem lijkt weloverwogen, ingesteld en goed doordacht. Waar zijn collega-acteurs alleen maar monologen schreeuwen, worstelt Washington met elke regel en geniet hij van elk woord alsof hij de verborgen melodie en de nuances erin wil proeven. Een magnifieke prestatie.

In feite beschreef Ridley Scott Macrinus van tevoren als een sluwe gangster. Iemand die zich van de bodem naar de top heeft gevochten en nu tot de rijksten van Rome behoort. Net als Proximo uit "Gladiator". Het verschil tussen Macrinus en Proximo zit hem echter in waartoe hun personages in staat zijn om hun doelen te bereiken.

Denzel Washington's "Training Day" doet de groeten.

Dus ja, er is nog wel een variatie of twee - zelfs Hollywood is niet zo brutaal. Of in ieder geval niet David Scarpa, die ook het scenario schreef voor de nogal onbevredigende Ridley Scott-film "Napoleon".

Het feit dat de anders zo gewaardeerde oude meester-regisseur Scott toch tevreden was met zo'n onbeholpen, ongeïnspireerde kopie van het eerste deel is gewoon teleurstellend en doet me twijfelen aan zijn artistieke oordeel - zeker na "Napoleon". Zelfs oppervlakkige afwijkingen en de gemoderniseerde look kunnen niet verhullen dat een gebrek aan ideeën en een poging om te vertrouwen op vermoeide nostalgie hier de boventoon voeren. Wat is überhaupt het nut van een vervolg als er niets nieuws is ...

Stomme gemeenplaatsen.

Opulentie verhult inhoudelijke zwakheden niet

Op één gebied blijft Scott tenminste trouw aan zichzelf: de visuals. Ja, "Gladiator 2" ziet er ook fantastisch uit. Scott's weelderige kenmerkende stijl in historische films is nog steeds onberispelijk. Geen wonder, hij heeft ons immers al visueel verwend met films als "Gladiator", "Kingdom of Heaven", "Exodus" en, naar mijn mening, het onterecht onderschatte "The Last Duel".

"Gladiator 2" is in dit opzicht niet anders. Het Forum Romanum schittert in ongekende pracht - elk beeld is een adembenemend schilderij van het oude Rome. En wanneer machtige legers over de heuvels van Italië marcheren of galeien, voortgedreven door donderend tromgeroffel, koers zetten naar de Noord-Afrikaanse kusten, wordt film een belevenis. Wat vooral indrukwekkend is, is hoe echt de beelden van Scott lijken, ver verwijderd van enige kunstmatige computeresthetiek. En de kostuums ook!

Jep, hij blijft een ongeëvenaarde meester van zijn vak. Dat kan niemand hem meer afnemen.

Ik kan Scott vergeven dat hij soms een beetje te braaf is met de actie in het Colosseum. Op een gegeven moment berijdt een man een neushoorn alsof het een paard is - met zadel en al. Is dat echt gebeurd? Het ziet er in ieder geval grappig uit. Of het Colosseum wordt onder water gezet zodat gladiatoren en soldaten in galeien met elkaar kunnen vechten, terwijl hongerige haaien op de loer liggen in het water. Het onder water zetten van de arena lijkt historisch gezien redelijk accuraat. Maar door de manier waarop het in de film is geënsceneerd, vraag ik me nog steeds af waar de haaien ineens vandaan komen.

Zulke oppervlakkigheden zie ik graag over het hoofd als de rest van de film klopt. Maar dan nog ...

Als personages zich plotseling afwenden van hun aanvankelijk stevig gevestigde innerlijke motivaties en zonder echte reden een draai van 180 graden maken, ben ik weg. Waarom is dat, Mr Scott? Omdat de plot dat nodig heeft? Stomme uitleg. En dan is er nog dat eeuwige, afgezaagde cliché: de eenzame held die met zijn fluisterende stem een leger op de been brengt. Zelfs de laatste legionair, op driehonderd meter afstand, verstaat elk woord alsof hij een ingebouwde richtmicrofoon heeft. Waarom trapt zelfs de oude meester er in hemelsnaam nog in?

Het goedkoopste deel van "Gladiator 2" is wanneer filmcomponist Harry-Gregson Williams zijn beste Hans Zimmer-interpretatie probeert. Begrijp me niet verkeerd: Williams is een fantastische componist. Zijn muziek voor "Kingdom of Heaven" of "Chronicles of Narnia" staat vandaag de dag nog regelmatig op mijn afspeellijst. En het feit dat Williams een leerling was van Hans Zimmer - hij assisteerde Zimmer bij films als "The Rock", "Crimson Tide" en "The Prince of Egypt" - is duidelijk te horen in veel van zijn werken.

In "Gladiator 2" daarentegen valt muzikaal niets op. Geen noot. Nada. Alles lijkt generiek en is al eerder gehoord. Behalve wanneer Williams een bekend thema speelt uit Hans Zimmer's "Gladiator". Dan, en alleen dan, verspreidt zich een knus, warm en nostalgisch gevoel door mijn maag. Ik wil bijna een traantje wegpinken omdat ik me teruggevoerd voel naar mijn jeugd - kippenvel. En dan realiseer ik me dat wat me zo ontroert niet is wat er op het scherm te zien is.

Het is de vluchtige herinnering aan iets geweldigs dat er waanzinnig goed uitziet, ook al is het goed gekopieerd. Goed geacteerd. En goed klinkt. Maar uiteindelijk is het niet meer dan dat: een kopie.

Wat ons terugbrengt bij het thema.