"Kuhn Rikon": Hoe een metalen schijf een kookpot wordt
Het dorp Rikon zit al in de naam van het bedrijf: "Kuhn Rikon" staat wereldwijd voor hoogwaardige pannen, waarvan een groot deel al bijna honderd jaar "Made in Rikon" is. Ik mocht de totstandkoming van een pan volgen vanaf het ontwerp tot het eindproduct.
Ben ik in de trein even in slaap gevallen? Nog maar tien minuten geleden waren we in Winterthur, de tweede stad van het kanton Zürich. Nu stopt de trein in Rikon en lijkt het alsof we in Emmental of Toggenburg zijn. Een rivier kronkelt parallel aan de spoorlijn verderop in het dal. Links en rechts zijn glooiende, beboste heuvels. Het dorp is zo klein dat ik mijn bestemming niet kan missen. De "Kuhn Rikon" pannenfabriek produceert hier in een industrieel gebouw vlak naast het station sinds 1926 potten en pannen voor de hele wereld. Sinds de jaren 1950 zijn zoveel Zwitserse keukens uitgerust met de "Duromatic" snelkookpan dat de naam ervan ook nu nog wordt gebruikt als synoniem voor alle snelkookpannen. Vandaag de dag heeft het bedrijf, dat in de vierde generatie familiebezit is, 200 werknemers en verkoopt het zijn producten in meer dan 30 landen.
Terwijl de "Duromatic" snelkookpan het oude concept van koken onder druk in Zwitserland populariseerde, is een andere trots van het bedrijf de "Durotherm" pan. Een uitvinding van de zoon van de oprichter, Jacques Kuhn. Als vrijgezel kookte Jacques graag voor gasten en genoot hij liever van het aperitief met de bezoekers dan dat hij in de keuken in potten stond te roeren. De ingenieur ontwikkelde daarom een kookpot die het eten lang warm zou houden, zodat hij zijn rol als gastheer naar behoren kon vervullen. Het principe is eenvoudig: pan en deksel hebben een dubbele wand, de luchtlaag tussen de wanden isoleert en houdt het voedsel in de pan warm (of koud, indien gewenst).
Sinds zijn uitvinding in 1975 is er aan dit basisconcept niets veranderd, en de dubbele wand zorgt ook nu nog voor isolatie. Ontwerp en materialen worden echter voortdurend aangepast en gaan met de tijd mee.
In het begin wordt er gesleuteld
Michael Hörth werkt al tien jaar als ontwerpingenieur bij "Kuhn Rikon". Hij zit achter vier 3D-printers in een kantoor. Waar op de boekhoudafdeling federale dossiers of papierbakken staan, liggen hier pannen, deksels en handvatten in alle maten en vormen opgestapeld. Onder andere een "Durotherm" met ontsierende verkleuringen. "Dergelijke verkleuringen kunnen vooral voorkomen bij inductiekookplaten. Het materiaal is niet bestand tegen de grote hitte," legt Hörth uit. Verkleurde pannen zijn zonder problemen bruikbaar, maar ze zijn niet mooi om naar te kijken. De telefoons op de afdeling klantenservice rinkelden de afgelopen jaren van de haak, en er was een oplossing nodig.
"We hebben lang moeten prutsen tot we een nieuw materiaal hadden gevonden. Samen met universiteiten kwamen we uiteindelijk tot een meerlagige legering," zegt Hörth trots. We hebben maandenlang getest en geprobeerd - ook met vrienden en familie. "Mijn vader is kok en dus een vakman. Hij helpt bij het testen van de prototypes. Dat is wat ik leuk vind aan mijn werk, mensen zijn later creatief met deze producten, ze creëren er iets mee," legt Hörth uit. Daarvoor werkte hij in de medische technologie. De uitvoering daar was onderworpen aan strenge regels en specificaties. "Nu heb ik inspraak in hoe de producten van de band komen.
Een schijf wordt een cilinder
Onderaan, dat is de productieruimte van "Kuhn Rikon". Verschillende hallen waarin blanks worden getrokken, geslepen, gepolijst, geassembleerd en verpakt als afgewerkte pannen. Een werknemer met gehoorbescherming en veiligheidsbril plaatst een ronde metalen schijf in de hydraulische pers en drukt op een knop. De pers sluit met een luid gesis. Als hij een paar seconden later weer opengaat, is de schijf gevormd tot een cilinder. De vorm doet me denken aan de hoed van een goochelaar die kinderen verbaast met een paar kaarttrucs. Hij controleert stoïcijns of er geen scheuren zijn en klemt de blanco in de volgende machine, die met een luide "clack"
de rand van de goochelhoed afsnijdt.
Nu is duidelijk te zien dat de ronde blanco later een pan wordt. Met een doek veegt de medewerker het resterende glijmiddel weg en pakt de volgende plak. Sissen. Clack. Sissen. Clack. Steeds weer opnieuw. De machine moet minstens tweeduizend keer draaien voordat hij wordt omgezet naar een andere panmaat, anders is het de moeite niet waard.
Hoe een ontwerper uit New York bij Rikon kwam
Een verdieping hoger in het kantoor hangen kleurrijk gedrukte A3-pagina's aan een muur. Het is een blik in de toekomst. Zo moeten de potten en pannen van "Kuhn Rikon" er de komende jaren uitzien. Ik zit op de werkplek van Jochen Schaepers, sinds twee jaar industrieel ontwerper bij "Kuhn Rikon". "Na 25 jaar als freelancer in New York City is het een grimmige verandering. Maar een verandering die zijn vruchten heeft afgeworpen," zegt Schaepers. Hij verhuisde naar Zwitserland voor de liefde. "Mijn vrouw werkt in de farmaceutische industrie en nam een baan aan in de regio Bazel. Daar ben ik bij."
In New York adviseerde de in Duitsland geboren Schaepers bedrijven. Hij deed suggesties over hoe producten van start-ups eruit zouden kunnen zien. "Of en hoe de klanten de ideeën vervolgens uitvoerden, daar had ik geen invloed op. Hier daarentegen ben ik er van A tot Z bij betrokken, van de eerste schets tot het eindproduct. Dat bevalt me wel." Wordt hij hier niet een controlefreak die elke stap in de gaten houdt? Schaepers peinst even. "Mijn vrouw zou zeggen: ja!", om er meteen aan toe te voegen dat de ontwerpen samen in het team tot stand komen en dat ze niet alleen uit zijn pen komen.
In het vijfkoppige team heeft iedereen evenveel inspraak. Dat was niet altijd het geval: "Toen ik begon had iedereen zijn eigen projecten. Deze manier van werken had als nadeel dat de ontwerpen niet uit één mal kwamen, omdat iedereen zijn eigen stijl had."
Maar de producten van "Kuhn Rikon" moeten voor de klant op het eerste gezicht herkenbaar zijn. "Bijvoorbeeld dit deksel van de nieuwe Durotherm potten." Schaepers laat me meer dan een dozijn geprinte 3D-afbeeldingen zien van deksels met verschillende handgrepen. Soms vierkant, soms rond, soms met een gat, soms zonder een gat. Bovendien liggen sommige ontwerpen als 3D-prints voor ons naast oudere modellen. "Je kunt hier duidelijk zien hoe we geprobeerd hebben het oude ontwerp weer op te pakken," vertelt Jochen Schapers enthousiast, en ik ben gefascineerd door hoeveel passie er gaat zitten in zo'n banaal voorwerp als een potdeksel.
De pot wint terrein
In de tussentijd is in de productie de bodem van onze blanco dik geworden. Een machine soldeerde onder grote hitte een ronde, centimeters dikke aluminium schijf op de bodem. Van het proces was niet veel te zien. De panblank met de dunne bodem is in een doos geklemd en had na een halve minuut een dikke aluminium bodem.
Een medewerker knoeit nu met een soort drilboor aan de vers gesoldeerde bodem van de pan en probeert die wanhopig te verwijderen, wat slechts met grote moeite lukt. Is er iets misgegaan? Assemblageleider Mathias Schneider lacht: "Nee, hopelijk niet! Dit is kwaliteitszorg. We lieten tijdens deze dienst een paar duizend potten door. Als de machine ergens verkeerd is ingesteld, kunnen we ze allemaal bij het oud ijzer gooien. Het is dus belangrijk om de eerste paar potten na het lassen te controleren."
De gebroken bodems liggen daar als herfstbladeren, alles is nauwgezet gedocumenteerd. Als de bodem te gemakkelijk van de blanco komt, zou de soldeermachine opnieuw afgesteld moeten worden. Dat is in dit geval niet nodig en de werknemer begint met de productie.
"Deze machine polijst de potten vrij automatisch in verschillende stappen," zegt productieleider Schneider naar het volgende station, een paar meter verderop. Daar staat een enorme kubus, zo groot als een gemiddelde kamer. De doffe, vuile blanks gaan er aan de ene kant in en verlaten de kubus gepolijst tot een hoge glans aan de andere kant. Ik zie niet precies hoe dit werkt. De kubus heeft nauwelijks ramen, zodat ik er niets door kan zien.
De camera's moeten laten zien wat er in de polijstunit gebeurt, maar ik kan alleen abstracte, gekleurde contouren zien. Het zijn thermische camera's die een medewerker op een monitor controleert, zodat de potten tijdens het polijsten niet te heet worden. Dat kan snel gebeuren omdat de polijstschijven met hoge snelheid tegen de blanks schuren. "We hadden in 2015 brand in deze machine, alles was verwoest. We moesten het polijsten maandenlang uitbesteden en een nieuwe machine kopen," legt Schneider uit. Miljoenen dollars schade waren het gevolg. Vertrouwen is goed, controle is beter.
Het gereedschap weegt hier tonnen
In de ontwerpafdeling laat hoofdontwerper Schaeper me ondertussen het nieuwe deksel zien. "Het clou ervan is dat het handvat is ingebed in de bovenkant van het deksel". Wat mij als leek niet opvalt, is het resultaat van een maandenlang ontwerpproces. Het industriële ontwerp, de technische afdeling en de gereedschapsmakerij waren erbij betrokken. Wat de mensen op kantoor uitwerken, mag Lemi uitvoeren in de gereedschapsmakerij. "Lemi met een i en niet met een y! Y zou Kilmister zijn, de zanger en bassist van Motörhead", corrigeert de monteur, wiens echte naam Rolf Lehmann is, vriendelijk mijn aantekeningen. Zijn werkplek is beplakt met posters van rockbands en festivals. "Dit zijn allemaal posters van concerten die ik heb bijgewoond," zegt hij trots terwijl hij sleutelt aan een apparaat waarvan ik het doel op het eerste gezicht niet zie. "Dit ding hier maakt potdeksels voor de snelkookpan. Het ponst de gaten voor het deksel. Momenteel is het bij mij in onderhoud. Na elke voltooide productie controleer ik het gereedschap om te zien of het nog werkt."
Gereedschap zijn hier geen eenvoudige schroevendraaiers of hamers, maar hele machines die duizenden deksels produceren in ploegen van 5 uur 's ochtends tot 10 uur 's avonds. Ze zijn zo zwaar dat ze met vorkheftrucks en kranen door de hallen worden verplaatst. In een enorm magazijn wachten ze op gebruik in de fabriek of voor onderhoud in de gereedschapswerkplaats, waar Lemi al 30 jaar werkt. "Ik vind het nog steeds leuk," zegt hij, deels vanwege het woon-werkverkeer. Hij woont op twee minuten afstand van de fabriek, zegt hij, en niet toevallig. "Toen ik hier begon, vond de oude mecenas Jacques Kuhn - de uitvinder van de Durotherm - een flat in de buurt. Ze waren van de Kuhns en werden destijds bijna allemaal verhuurd aan Kuhn Rikon medewerkers." Hij wil de huur niet onthullen. "Anders worden de mensen jaloers!"
Een leven zonder computer en mobiele telefoon
Dat het nieuwe dekselontwerp met het verzonken handvat werkt is ook te danken aan de rockfan met de zwarte bandana. Ontwerpers en ingenieurs kunnen de gekste vormen bedenken, maar op een gegeven moment moeten ze van de lopende band komen. Daarvoor freest Lemi prototypes volgens de wensen van de ingenieurs en ontwerpers. Alles wordt met de hand gedaan. Hij heeft zich al beziggehouden met computergestuurde frees- en boormachines, zogenaamde CNC-machines. "Maar dat is helemaal niet mijn ding. Ik bezit geen computer of mobiele telefoon". In plaats van naar Spotify te luisteren, verzamelt Lemi platen, meer dan 1200 stuks, waaronder echte rariteiten.
Mijn volgende stop is een productiehal, waar de gepolijste blanco wordt geïnspecteerd door een medewerker van de kwaliteitsborging. Ze tikt met een hamertje op de bodem en luistert heel goed of het goed past. "Deze lading gaat naar Taiwan, wat een zeer delicate klantenkring is," legt productieleider Mathias Schneider uit. "De mensen daar veroorloven zich onze pannen als een luxeproduct en geven er een kwart van hun maandloon aan uit. Het is dus onze verantwoordelijkheid om alleen de absolute beste en mooiste goederen te leveren."
Een extra worst voor Taiwan? "Natuurlijk niet! Maar Zwitsers inspecteren de pannen wat minder nauwkeurig als ze ze uitpakken. Bij twijfel heeft alles wat hier de fabriek verlaat sowieso 10 jaar garantie en is onberispelijk, ongeacht of het voor Taiwan, de VS of Zwitserland is geproduceerd," verzekert Schneider ons terwijl we kijken naar de pannen die als minderwaardig zijn aangemerkt. Als de krassen niet met een viltstift waren gemarkeerd, had ik ze niet gezien.
Nu pas wordt besloten welke pan onze lege wordt. Een robotarm pakt de gepolijste blanco, met een kort gekraak last hij er twee noppen op die dan iets uit de zijwand steken. In dit geval wordt het een pot met een handvat.
Na de tocht in de armen van de robot komt de blanco weer in handen van de mens. Het handvat moet op de pot. "Zurr" en "squeak", de medewerker doet een korte belastingstest en de pan rijdt al verder op de transportband.
Gossiperen en bussen tijdens het inpakken van de pannen
"We zijn al klaar, daarom waren we bij de Schnädere!", legt een van de vier vrouwen enigszins schaapachtig uit terwijl we een karretje met potten de volgende hal binnenbrengen. "Geen probleem, als het werk maar gedaan wordt," antwoordt de productieleider met een knipoog. De vier lijken dit niet meer te horen. Geconcentreerd en mechanisch pakken ze de pannen in, elke beweging is perfect. Open de doos, doe de gebruiksaanwijzing erin, doe de stoomdoos om de pan, doe het deksel erop en sluit de doos, zet hem op de pallet en begin dan opnieuw. Alles gebeurt zo snel dat ik niet kan zien welke medewerker welk werk doet. De dozen stapelen zich hoger en hoger op de pallet tot hij net op tijd voor de lunch volledig is ingepakt en de vier werknemers verdwijnen voor hun lunchpauze.
We staan daar nog steeds, in de lege zalen, plotseling is alles stil. Lemi loopt voorbij, het Pink Floyd T-shirt valt me op. "Dat is mijn favoriete band," zegt hij.
Het nummer "Time" van Pink Floyd schiet me te binnen, waar het kakofonische klokgeklik oplost in een precies getik en uiteindelijk overgaat in een weelderige compositie. Met "Kuhn Rikon" is het heel vergelijkbaar: eerst zijn er de wilde ideeën in industrieel ontwerp, daarna maken ingenieurs en gereedschapsmakers het exacte sjabloon van hoe zo'n pan eruit moet zien. Uiteindelijk rolt een perfect "Swiss Made" product in de fabriek met waanzinnige precisie van de band.
De nieuwe Durotherm van "Kuhn Rikon" komt in de herfst naar Galaxus.ch. Hier is een selectie van andere pannen van Rikon. Het hele assortiment is verkrijgbaar hier in de winkel
.
70 mensen vinden dit artikel leuk
Simon Balissat
Teamleader Editorial
Simon.Balissat@digitecgalaxus.chToen ik ruim 15 jaar geleden het familienest invloog, moest ik plotseling voor mezelf koken. Maar het duurde niet lang of deze noodzaak werd een deugd. Vandaag de dag is het rammelen met die potten en pannen een fundamenteel onderdeel van mijn leven. Ik ben een echte foodie en verslind alles, van junkfood tot met sterren bekroonde gerechten. Letterlijk. Ik eet veel te snel.
