Leren met Lego: "De aarde is in de keuken!"
29/3/2025
Vertaling: machinaal vertaald
Foto's: Michael Restin
Ik was eigenlijk op bezoek bij een collega om samen een telescoop te testen. Maar ik leer meer over ons zonnestelsel in mijn woonkamer dan ik had gedacht - onder andere via een Legomodel.
Je kunt me achtervolgen met Lego. Nou ja, dat is misschien een beetje overdreven, maar ondanks het feit dat ik kinderen in de dop heb, is mijn houding ten opzichte van de iconische stenen op zijn best neutraal. Als ik mijn vriend Stephan bezoek, beschouw ik het zon-aarde-maan model op de salontafel dan ook als niets meer dan een stofvanger.
Op een koude maartavond wachten we tot de zon onder is zodat we met verschillende telescopen naar de planeten kunnen kijken. Omdat het nog te licht is, pakt Stephan de Lego Technic set die hij samen met zijn zoon in elkaar heeft gezet en begint te praten.
Hij heeft verschillende kwalificaties die ik niet heb. Ten eerste weet hij als natuurkundige veel over het onderwerp. Ten tweede kan hij er met Amerikaans enthousiasme lezingen over geven. Terwijl hij dit doet, laat hij het model draaien door aan de kleine slinger te draaien.
De aarde draait om de zon, de maan draait om de aarde. Ik denk: "Mooi! Kunnen we nu naar buiten?" Maar Stephan wil nog steeds de verhoudingen goed hebben en haalt een klein indexkaartje tevoorschijn waarop hij de ware afmetingen heeft genoteerd.
Hoe groot zou de aarde zijn?
Dit geeft antwoord op vragen die ik mezelf nooit gesteld zou hebben, maar die de set echt interessant maken. Als de zon, zoals in dit model, een diameter van 8,5 centimeter zou hebben: Hoe groot zou de aarde dan moeten zijn? En op welke afstand zou hij dan om de minizon draaien?
"De aarde zou ergens in de keuken kunnen staan," zegt Stephan. Hij zou dan 9,1 meter weg moeten zijn en kleiner dan een erwt. Veel kleiner. Een piepkleine bol met een diameter van 0,8 millimeter, in een baan om de aarde gebracht door een maan van 0,2 millimeter. Daarop kunnen wij die met een telescoop voor onze ogen de ruimte in willen kijken.
Ik heb wel eens een goede telescoop uitgeprobeerd. Het was interessant, maar ik realiseerde me ook dat ik veel kennis miste om te kunnen classificeren wat ik zag. Ik denk dat veel beginners met telescopen net als ik zijn: ze combineren hoge verwachtingen met weinig kennis. Ons Lego-experiment is een geweldige manier om de verwachtingen recht te zetten. En het is ook geweldig om met de kinderen voort te zetten.
De binnenplaneten passen tenslotte in de flat
In de flat zouden nog drie planeten om onze zon draaien, die net iets groter is dan de grootte van een tennisbal. Mercurius zou er ruim drieënhalve meter vanaf staan in de woonkamer en 0,3 millimeter klein zijn. Venus, die qua grootte vergelijkbaar is met de aarde, zou op een afstand van 6,6 meter rond de aarde draaien. En Mars, op iets minder dan 14 meter afstand, is slechts 0,4 millimeter klein. Dit zijn de binnenplaneten.
De veel grotere buitenplaneten zouden buiten in de buurt staan: Jupiter, een gigantische planeet met een diameter van 8,5 millimeter, draait in het gedachte-experiment op een afstand van 47,5 meter rond het huis. Saturnus, ook een enorme planeet met een diameter van 7,1 millimeter, begroet ons op een goede 87,5 meter afstand en in de verte, op ongeveer twee en drie voetbalvelden afstand, verdwijnen Uranus en Neptunus, die een goede drie millimeter in diameter zijn.
De sterren in de verte
Dit is min of meer onze directe omgeving, die we een beetje kunnen verkennen met onze telescopen. En waar is Proxima Centauri, de dichtstbijzijnde ster? In werkelijkheid is hij 4,247 lichtjaar van ons verwijderd. In ons model ongeveer hier: İstanbul'a hoş geldiniz!
Bron: Shutterstock
De verste bekende ster Earendel zou in ons minimodel maar liefst 16 miljard kilometer ver weg staan. Met dit beeld in gedachten krimpen de verwachtingen van een eenvoudige telescoop automatisch. Het is al heel wat om beter rond te kunnen kijken in de buurt van planeten. Het is geweldig om Jupiter en zijn manen te zien of om wat dieper in de kraters van de maan te kijken. Maar het wordt pas echt interessant als je je echt in de materie verdiept.
Be smart before you look
Stephan raadt onder andere Stellarium Web aan. Ik raad deskundige begeleiding aan als je de nachtelijke hemel wilt verkennen. Er zijn veel uitdagende hemelgebeurtenissen dit jaar. Natuurlijk kun je zelf veel inlezen, er zijn tegenwoordig eindeloos veel mogelijkheden. Maar het is veel beter als iemand je met maximaal enthousiasme de verbanden uitlegt. Dat is wat Stephan voor me doet nadat een wolkenband is opgetrokken, waardoor we een spectaculaire avondhemel hebben.
Midden in de lichtvervuilde stad hebben we noch de beste positie, noch het beste materiaal. Het is die avond te helder om Saturnus of Mercurius te vinden voordat ze over de horizon verdwijnen. In plaats daarvan kijken we naar Jupiter en Venus, die zichtbaar is als een sikkel.
Ik leer iets over de Pleiades en reflectienevels, over de Orionnevel en stergeboorten. Voor nu is een goede verrekijker en een goede uitleg voldoende. Net als een idee van de afstanden in de verte. En daarvoor was het in mijn ogen de moeite waard om klein te beginnen.
We zullen nog een paar avonden doorbrengen met de instaptelescoop Celestron StarSense Explorer LT 70AZ, dan volgt een review.
Michael Restin
Senior Editor
Michael.Restin@digitecgalaxus.chEenvoudige schrijver, vader van twee kinderen. Is graag in beweging, beweegt zich door het dagelijkse gezinsleven, jongleert met verschillende ballen en laat af en toe iets vallen. Een bal. Of een opmerking. Of allebei.
6 opmerkingen
later