"Soms lijkt het mij dat er in de cinema alleen maar sequels, prequels en remakes bestaan" .

"Ik dacht dat je bang was om binnen te komen," zegt Marianne Hegi enigszins zachtjes, maar niettemin stellig, als fotograaf Tom en ik door een glazen deur haar bioscoop binnenkomen.

Vijf minuten te vroeg stonden we voor het jaren 60 gebouw, dat er op het eerste gezicht uitziet alsof twee gebouwen in elkaar verstrengeld waren geraakt. Het verenigende platte dak laat normaal gesproken een onbelemmerd uitzicht op de bergen toe, maar vandaag vertroebelen wolken het panorama. In plaats daarvan komen de rode letters op twee zijden van de beige betonnen gevel tot hun recht: "Cinema" loopt schreefloos van boven naar beneden, "Leuzinger" in geregen schrift van links naar rechts. Hieronder ondersteunen twee pilaren een luifel om mensen en filmposters te beschermen tegen weer en wind. Momenteel te zien: "Top Gun", "Jurassic World" en "Lightyear".

De 77-jarige bioscoopeigenaar dirigeert ons van de kassa naar de kiosk en biedt ons onderweg koffie aan. Terwijl mijn espresso uit de capsulemachine in het kopje druppelt, spreidt mevrouw Hegi al zwart-wit A3 printjes uit op de granieten bekleding van de toonbank, waarin de geschiedenis van het familiebedrijf wordt gedocumenteerd.

Een dranktoeslag voor filmkosten in plaats van entree

De eerste foto toont het restaurant "Zum Hecht" in Rapperswil, de plek waar het allemaal begon. In 1906 monteerde Willy Leuzinger er de eerste Pathé-projector, slechts elf jaar nadat de gebroeders Lumière zelfs de "Cinématographe" hadden uitgevonden voor het vertonen van projecteerbare films. Op zaterdagen en zondagen werden de films op een wit laken afgespeeld voor een flink aantal nieuwsgierigen. Op zulke avonden kostte bier 20 in plaats van 15 centimes, toegangsprijzen waren toen nog ondenkbaar, en bioscooptechnologie was iets experimenteels, bijna ketters. Zelfs in de grote stad Zürich werd de eerste gemeentelijke bioscoopvergunning pas in 1907 afgegeven aan Jean Speck.

Totaal anders vandaag. De glamour van de cinema is uitgewerkt. De Corona pandemie heeft zijn steentje bijgedragen. Streamen is gezelliger. "Wij bioscoopexploitanten hebben moeite om weer mensen in onze zalen te krijgen."

Sinds de voltooiing van de renovatie van de "Cinema Leuzinger" in 2008 zijn er nog maar 294 zitplaatsen in plaats van 438, omdat de klachten zich opstapelden. De oude bioscoopstoelen zijn te oncomfortabel, ze bieden te weinig beenruimte. "Maar het aantal is voldoende voor een lange tijd," zegt mevrouw Hegi zonder enig ongenoegen in haar stem.

Ze bladert naar de tweede foto, deze toont een grote, rijk versierde tent te midden van een mensenmassa. "Tussen 1916 en 1943 reisde het gezin van Chilbi naar Chilbi in het oosten van Zwitserland. Naar het voorbeeld van het circus van zijn vrienden en trouwe vaste klanten Knie, noemde Willy Leuzinger het "Kino National". Op die manier legde zijn grootvader vele connecties die hem in staat stelden nieuwe bioscopen te stichten - en legde hij ook de eerste steen voor de "Cinema Leuzinger" in Uri. Het werd pas bijna dertig jaar na zijn dood geopend door zijn dochters, die te zien zijn op de derde foto.

Ze is niet populair op school

"Ze waren van jongs af aan betrokken bij het familiebedrijf. Mijn moeder begeleidde bijvoorbeeld vaak de films in de 'Hecht' op de piano, want geluidsfilms kwamen pas in 1927 met 'The Jazz Singer'."

Een generatie later hielp mevrouw Hegi als tiener regelmatig mee aan de kassa. "Ik werd voortdurend door klasgenoten gevraagd of ik ze niet stiekem de bioscoop in kon smokkelen," want in die tijd was toegang tot de bioscoop alleen toegestaan voor mensen boven de 18 - tenzij er speciale kindervoorstellingen waren. "Ik moest mijn hele school afwijzen. Natuurlijk maak je jezelf waanzinnig populair," zegt ze en lacht voor één keer hardop. Duidelijk een contrast met de rustige persoon die ons met gekozen woorden en perfect passend kapsel door haar bioscoop leidt.
.
Maar mevrouw Hegi weet wat ze wil. In 1980 nam ze het familiebedrijf over in de derde generatie, nadat ze aanvankelijk een heel ander carrièrepad had gekozen. "Ik ging naar de handelsschool en werkte daarna in een antiquariaat in Zürich en tien jaar voor een advocaat. Toen mijn tante en mijn vader binnen een half jaar stierven, moest ik een opvolger zoeken."

Met zo'n familiegeschiedenis kun je de bioscopen niet uit handen geven, dacht mevrouw Hegi destijds, en ze veranderde haar carrièrepad.

Ze had tot 2010 de leiding over de bioscopen.

Tot 2010 runde ze naast de bioscoop in Altdorf twee Leuzinger bioscopen in Rapperswil - de eerste twintig jaar samen met haar moeder. Toen ging film voorgoed digitaal. "De distributeurs stopten onmiddellijk met het trekken van 35-mm prints omdat die natuurlijk veel duurder waren," maar ze kon zich de ombouw voor alle drie de bioscopen niet veroorloven. "Dus besloot ik te investeren in de bioscoop die ik bezat en net had gerenoveerd. De andere twee worden tot op de dag van vandaag verhuurd."

Memorabilia uit de Gouden Eeuw van de Cinema

Desondanks staat er nog steeds een 35mm-projector in de projectiecabine - deze is te bereiken via een trap die verborgen is achter een deur die bedekt is met een filmposter. "Ik heb een nieuwe gekocht toen ik in 2008 de verbouwing deed. Achteraf gezien had ik dat geld kunnen besparen."

Althans voor ons is het tijdreizen het geld waard. Een dressoir met smalle maar hoge vakken, gebruikt om filmrollen gebruiksklaar op te bergen. Aan de muur erachter hangt een soort deurbelbordje, maar in plaats van de achternamen van de buren staan er termen op als "harder", "stiller" en "fotolijn". Beneden in de bioscoopzaal hangt hetzelfde bord, zodat men kon communiceren als er iets mis was met de film. Er is ook een reparatieapparaat in de hoek voor het geval een van de 600 meter lange filmbanden zou breken. Klem de folie af, laat hem iets overlappen, doe er tape overheen, en klaar is kees. "Bij 24 beelden per seconde zag niemand dat," zegt mevrouw Hegi.

Digitale film vereenvoudigde veel, maar had ook een groot nadeel, zegt ze. "Ik vond dat de films ineens allemaal zo plat waren."

Maar ook voor de verbouwing kon ze niet genieten van de voorstellingen in haar eigen bioscoop. "Een normale film had een lengte van 2800 tot 3300 meter, 600 meter paste op de spoelen. We moesten dus met twee projectoren werken. Zodra er een groene stip op het scherm te zien was, moest de projectionist klaar staan om over te schakelen naar de volgende spoel." Als iemand niet oplette, was het voorgekomen dat deze cross-fade werd doorgeslapen en er even een wit beeld te zien was. "Het is me zelf overkomen, dus ik was altijd nerveus in de zaal."

Vandaag besluit mevrouw Hegi voor zichzelf dat ze liever niet in haar eigen bioscoopzaal zit. Als kind werd haar de beslissing ontnomen. Ze moest tot 20.30 uur aan de kassa werken, maar mocht zelf alleen kinderfilms bekijken. "Al het personeel van de Leuzinger bioscopen had strikte instructies om ons kinderen er onmiddellijk uit te gooien als we probeerden de zaal binnen te sluipen," zegt ze. Als haar schoolgenoten dit hadden geweten, zouden ze haar nauwelijks vaker jaloers "bioscoopprinses" hebben genoemd. "Het leek me soms echt oneerlijk dat ik als dochter van bioscoopeigenaren geen voordeel had. Toch heb ik het met mijn kinderen weer op precies dezelfde manier aangepakt," zegt ze ongegeneerd, lachend terwijl ze haar vuurrode blazer bijwerkt.

Mevrouw Hegi draagt ook de pioniersgeest van haar grootvader

Naast de keuze van de waarschuwingskleur trekken ook alle projecten die mevrouw Hegi heeft aangestipt de aandacht. Met haar openluchtbioscoop, opgericht in 1990, was ze de eerste die op het centrale plein van Rapperswil speelde. Er werden vooral studiofilms vertoond - het favoriete genre van mevrouw Hegi. "De distributeurs zeiden me dat ik zulke veeleisende films niet in een openluchtbioscoop kon vertonen, maar ik was een andere mening toegedaan. En ze zou gelijk krijgen. "Een jaar later vertelden dezelfde distributeurs me dat ze nog nooit zulke kijkcijfers voor studiofilms hadden gezien."

En zelfs vandaag de dag, zegt hij, werkt het concept nog steeds. Van oktober tot mei staat elke woensdag een studiofilm op het programma, zodat naast de lichte blockbuster-kost ook films met artistieke pretenties of complexe thema's te zien zijn. Een credo dat al gold voor grootvader Willy Leuzinger. Hij maakte zelfs films over lokale evenementen zoals gymnastiekfestivals, carnavals en begrafenissen, die nu worden beschouwd als culturele documenten van het openbare leven.

Dit is wat Willy Leuzinger verbindt met het programma.

Dit heeft Willy Leuzinger gemeen met de meeste Zwitserse regisseurs. Ook zij maken liever niet-fictieve films. En ze houden hun premières graag in Altdorf. Omdat ze het bijzonder goed doen in het kanton Uri. "Toen ik de bioscoop na de renovatie in 2008 heropende, was een van de eerste films die draaide "Bergauf, Bergab" van Hans Haldimann, die het leven van een bergboerenfamilie in Uri documenteerde" De mensen kwamen massaal, mevrouw Hegi kreeg zelfs telefoontjes van bergboeren uit de alp. "Ze wilden weten of ze de film nog konden zien in oktober, als ze weer in het dal waren." Uiteindelijk zou de film tot het nieuwe jaar in de "Cinema Leuzinger" te zien zijn, een hele dertig weken. "Ik had me geen betere reclame kunnen voorstellen na de twee jaar durende renovatiefase."

Er zijn te weinig originele ideeën in blockbuster cinema

Naast Zwitserse films doen de grote blockbusters uit het Marvel-universum of, als meest recente voorbeeld, het vervolg op "Top Gun" het echter erg goed. Geen van beide is naar de smaak van mevrouw Hegi. "Mijn favoriete acteur, vraagt u? Ik weet het niet, maar zeker niet Tom Cruise!" De twee films zijn uitstekende voorbeelden van de negatieve ontwikkeling van de cinema, zegt ze. "Soms lijkt het me dat er alleen maar sequels, prequels en remakes zijn. Als iets eenmaal gewerkt heeft, willen de grote studio's de koe uitmelken tot de laatste druppel."
Enigszins schaapachtig voegt ze eraan toe dat ze soms bijna een beetje blij is als zo'n goedkoop idee mislukt aan de kassa.
Ook, zodat Disney, Warner Bros. en Co. intussen met beide benen op de grond zouden komen. "Vooral Disney vindt dat ik als bioscoopeigenaar na elke film mijn vingers moet aflikken. Ze hebben dan voorwaarden die voor mij in sommige gevallen bijna onmogelijk zijn om met een zaal uit te voeren." De distributeurs hadden zelfs even het idee dat ze niet alleen aan de kaartverkoop zouden moeten verdienen, maar ook aan de kioskverkoop. "Gelukkig gingen de bioscoopeigenaren op hun achterste benen staan en konden ze dat voorkomen."

Van ondiepe films, popcorn en schoonmaken

Met popcorn is de verdediging niet geslaagd. Sinds 2015 is de klassieke bioscoopsnack ook verkrijgbaar bij "Cinema Leuzinger". "Ik laat het personeel beslissen of we popcorn in het assortiment moeten opnemen, want zij moeten tenslotte ook voor de schoonmaak zorgen. Maar ik weet niet zeker of ze vandaag nog steeds dezelfde beslissing zouden nemen," omdat het extra werk enorm is. Vooral na Marvel-films lijkt het "alsof er een bom is ingeslagen," zegt de bioscoopexploitant. "Omdat de films niet erg veeleisend zijn, heeft het publiek genoeg tijd om met elkaar te praten en met plezier popcorn te eten."

Op zijn minst een deel van de emmer, de ander zou in de gangpaden zitten, die de dertien medewerkers - allemaal op lage uren - dan elke dag moeten stofzuigen.

Het familieverhaal eindigt waarschijnlijk bij de derde generatie

Vrouw Hegi zorgt daarentegen voor de boekhouding en de programmering. "Bij studiofilms is het vaak een onderbuikbeslissing; soms hoef ik de trailer niet eens te bekijken, ik weet gewoon uit de korte beschrijving of de film bij ons past." Na tweeënveertig jaar heeft ze daar genoeg ervaring voor - en ook nog steeds genoeg passie. Bijna een beetje opgewonden vertelt ze dat in november "Wir Bergler in den Bergen sind eigentlich nicht schuld, dass wir da sind" van Fredi M. Murer en "Der Landschaftsgärtner" van Kurt Gloor in het studioprogramma te zien zullen zijn, films waar ze erg van houdt en die ze exclusief van de dochter van Murer en van de weduwe van Kurt Gloor heeft gekregen. Dankzij haar goede reputatie bij Zwitserse regisseurs.

Het is een passie voor filmcultuur die noch haar man, noch haar kinderen delen. "Er komt waarschijnlijk geen opvolger," zegt ze nuchter, terwijl ze de A3 afdrukken op de toonbank oprolt die een deel van haar familiegeschiedenis laten zien. Goed dat mevrouw Hegi sowieso geen fan is van vervolgen.