Stress in de darmen: oorzaken en behandeling van het prikkelbare darmsyndroom

Het Prritable Bowel Syndrome (IBS) is een van de meest voorkomende en toch relatief onverklaarde maag-darm diagnoses wereldwijd. Volgens schattingen heeft tussen de vijf en tien procent van de wereldbevolking last van aspecifieke winderigheid, diarree, constipatie en buikkrampen. Als er geen andere oorzaak voor de symptomen wordt gevonden, wordt al snel een prikkelbare darmsyndroom vermoed.

"Er zijn veel chronische maagdarmstoornissen. En vaak wordt iets het Prikkelbare Darm Syndroom genoemd dat het niet is", zegt Prof. Dr. Daniel Pohl, hoofdarts Gastro-enterologie en Hepatologie bij Universitair Ziekenhuis Zürich. De expert legt uit hoe een betrouwbare diagnose van het Prikkelbare Darm Syndroom werkt, wat de symptomen zijn en hoe de aandoening kan worden behandeld met ontspanning, voeding of hypnose.

Complexe symptomen: hoe uit het prikkelbare darmsyndroom zich?

Door de aspecifieke symptomen hebben patiënten vaak niet het gevoel dat hun aandoening serieus wordt genomen en duurt het lang voordat er een diagnose wordt gesteld. Het is daarom belangrijk om duidelijkheid te scheppen: Het Prikkelbare Darm Syndroom is geen verzinsel, maar een functionele darmziekte. Er zijn veel verschillende manieren waarop deze ziekte zich manifesteert.

In een publicatie beschrijft het darmcentrum van Bern vier symptomatische typen van het prikkelbare darmsyndroom: Type 1 wordt gekenmerkt door diarree, terwijl type twee wordt geplaagd door constipatie. Bij type 3 wisselen diarree en constipatie elkaar af en tot slot is er type 4, dat vooral wordt gekenmerkt door een opgeblazen gevoel en pijn.

Het Prikkelbare Darm Syndroom wordt gedefinieerd door chronische buikpijn waarvoor geen andere verklaring kan worden gevonden. De diagnose is gebaseerd op de duur van de buikpijn en de verandering in de ontlasting: "Als een patiënt zich presenteert met chronische, niet-acute buikpijn - met andere woorden, als hij langer dan drie maanden minstens één keer per week buikpijn heeft, dan kan hij het prikkelbare darmsyndroom hebben," zegt Prof. Pohl. "Een verandering in de frequentie of consistentie van de ontlasting is ook nodig voor de diagnose prikkelbare darmsyndroom."

Het prikkelbare darmsyndroom is geen levensbedreigende aandoening, maar wel een slopende. Er zijn geen alarmerende symptomen zoals bloed in de ontlasting, nachtelijk zweten of koorts. De oorzaken worden echter niet volledig begrepen en patiënten moeten geduldig zijn als het gaat om diagnose en behandeling.

Oorzaken: Wat is er bekend over het ontstaan van het Prikkelbare Darm Syndroom

Veel factoren lijken een rol te spelen bij het Prikkelbare Darm Syndroom. Genetische aanleg, ernstige maagdarminfecties, psychologisch trauma of "aangeleerde factoren" zoals voeding of andere invloeden van familieleden en partners kunnen triggers zijn. "Als papa altijd buikpijn had na het eten, herinner ik me dat als kind en loop ik later meer risico. Het is een leercomponent," zegt de expert. Factoren als suiker, roken, stress, alcohol of slaapgebrek zijn extra aanjagers van de ziekte.

De verandering in de darmflora en de verstoorde communicatie tussen het centrale zenuwstelsel in de hersenen en het darmzenuwstelsel: tussen het brein in het hoofd en het darmbrein

De darmen zijn uitgerust met een zenuwstelsel dat structureel erg lijkt op het zenuwstelsel in de hersenen. Met andere woorden, je darmen zijn niet alleen een grof spijsverteringsorgaan, maar beïnvloeden ook je emotionele gezondheid: gevoelens en ook beslissingen (niet voor niets "onderbuikbeslissingen" genoemd). Prof. Pohl: "Een eenvoudig voorbeeld van deze communicatie: je hebt een belangrijk examen voor de boeg en krijgt plotseling diarree."

Er zijn verschillende vermoedelijke triggers voor de miscommunicatie tussen het hoofdbrein en het darmbrein. Ernstige maagdarminfecties bijvoorbeeld, legt de expert uit, "het lokale immuunsysteem wordt gemobiliseerd en allergenen die van nature deel uitmaken van het dieet kunnen het darmslijmvlies binnendringen. De antilichamen die daarbij gevormd worden, blijven vaak in het lichaam achter - zelfs als de infectie al genezen is." In het geval van het prikkelbare darmsyndroom reageert het lichaam altijd door de antilichamen te activeren en histamine af te geven zodra het met dezelfde allergenen en voedingsmiddelen geconfronteerd wordt.

Erg psychologisch trauma kan ook ten grondslag liggen aan de verstoring van de darm-hersenas. "Er zijn gegevens die laten zien hoeveel IBS-patiënten slachtoffer waren van een psychologisch of fysiek trauma. Helaas is dit bij nader onderzoek terug te vinden in de medische geschiedenis van veel patiënten."

Diagnose: hoe wordt de aandoening vastgesteld

Een juiste diagnose is cruciaal voor een succesvolle behandeling. En gezien de verscheidenheid aan mogelijke triggers is dat niet zo eenvoudig

De ROM-IV criteria of de S3 richtlijn, die gebruikelijk is in de DACH-regio, worden gebruikt voor de diagnose. "De S3 richtlijn identificeert drie factoren," zegt Dr. Pohl. "Duren de symptomen langer dan drie maanden? Gaan ze gepaard met veranderingen in de stoelgang? En wordt de patiënt beperkt in het dagelijks leven?" Daarnaast moet worden opgehelderd of er een andere ziekte, zoals coeliakie, achter de symptomen zit.

Er wordt een bloedtest uitgevoerd.

Er wordt bloedonderzoek gedaan om de ontstekingsstatus, leverwaarden, nierwaarden, antilichamen tegen coeliakie en schildklierwaarden te controleren. Daarnaast wordt de ontlasting onderzocht en patiënten met diarree-achtige aandoeningen ondergaan meestal een colonoscopie. Prof. Pohl benadrukt: "Bij vrouwen moet ook altijd een endovaginale echografie worden uitgevoerd. Dit kan eierstokcarcinoom uitsluiten, dat in eerste instantie vaak verkeerd wordt gediagnosticeerd als prikkelbare darmsyndroom." Omdat carcinoom niet kan worden opgespoord met een colonoscopie, moeten vrouwen met een vermoeden van prikkelbare darmsyndroom ook altijd een gynaecologisch onderzoek ondergaan.

Behandeling van prikkelbare darmsyndroom: FODMAP-dieet ...

De behandeling van het prikkelbare darmsyndroom vereist een transdisciplinaire aanpak vanuit de gastro-enterologie, psychologie, ontspanningsleer en voedingsadviezen.

In eerste instantie kunnen de symptomen van constipatie, diarree of buikpijn worden behandeld met medicijnen. Maar daarna moet de aandacht vooral uitgaan naar voeding. "Tot 86 procent van de patiënten heeft symptomen die door hun dieet kunnen worden veranderd," zegt de expert. Voedingsadviezen zijn net zo individueel als het Prikkelbare Darm Syndroom zelf - maar het FODMAP-dieet is een beproefde aanpak.

"FODMAP" staat voor fermenteerbare oligosachariden, disachariden, monosachariden en polyolen - met andere woorden, voedingsmiddelen die veel gas produceren. "In principe zijn FODMAPS fermenteerbare suikers," zegt de expert. "Bijvoorbeeld fructose of lactose. Ze kunnen vaak niet volledig worden opgenomen in de dunne darm en komen dan in de dikke darm terecht, waar ze gasvorming en pijn veroorzaken." Klachten worden beoordeeld in een FODMAP-belastingstest en de bijbehorende voedingsmiddelen worden vervolgens strikt geëlimineerd uit het dieet.

... en medische hypnose

"Ik zou dit dieet altijd begeleiden met professioneel voedingsadvies," zegt Prof. Pohl. "Het FODMAP-dieet bevat minder calorieën en kan leiden tot tekorten aan voedingsstoffen of zelfs eetstoornissen." Met professioneel voedingsadvies kunnen FODMAPS na maximaal drie tot zes weken geleidelijk weer in het dieet worden opgenomen

En omdat psychologische spanningen zoals trauma of stress ook een rol spelen bij prikkelbare darmsyndroom, worden begeleidende psychotherapie en ontspanningsoefeningen aanbevolen voor behandeling.

Tummy hypnose is een andere medische ontspanningstechniek die ook effectief is gebleken in wetenschappelijke studies. Het maakt gebruik van geluiden en beelden om negatieve gedachten te verminderen die geassocieerd worden met de symptomen en om stressvermindering en ontspanning te oefenen. De behandeling is niet standaard, maar het is een effectieve, aanvullende therapie die patiënten meestal zelf moeten betalen.

"Er zijn patiënten die niet goed geschikt zijn voor medische hypnose: patiënten die hun diagnose niet begrijpen, die het concept van communicatie tussen de psyche en de darmen niet begrijpen, die geen tijd hebben of willen besteden aan het omgaan met hun ziekte of die actief medicijnen gebruiken."Aan de andere kant zijn patiënten die gemotiveerd zijn, de tijd hebben en actief op zoek zijn naar copingstrategieën voor stress en de symptomen van hun prikkelbare darmsyndroom geschikt. <p