Te groot, te klein, te knoestig: hoe voedselverspilling tegen te gaan

Laat die volgende hap chocolade langzaam smelten op je tong, want hij zal bitterzoet zijn. Wist je dat er bijna meer chocolade wordt weggegooid tijdens de productie dan er wordt verpakt en verkocht? De reden is absurd. Voordat er wordt overgeschakeld op een ander soort, bijvoorbeeld van melk naar puur, worden machines "gewassen" met pure chocolade. Deze partij wordt vervolgens weggegooid als afvalproduct en weegt in de kilo's. Overdaad schaadt de wereld.

De reis naar het absurde komt pas echt goed op gang als je kijkt naar voedselverspilling op wereldschaal. Volgens de World Hunger Index lijden 828 miljoen mensen chronische honger en toch haalt een derde van het wereldwijd geproduceerde voedsel de weg van akker naar bord niet eens. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) onthulde dat elk jaar 400 miljard US dollar aan voedsel wordt weggegooid tussen het moment dat het wordt geoogst en het moment dat het in de schappen ligt.

Het is meestal om cosmetische redenen. De producten zijn te klein, te groot of te knoestig. Alleen perfect gestandaardiseerd voedsel komt in de supermarkt. En als de houdbaarheidsdatum (BBD) is verstreken, worden producten zelfs in hun oorspronkelijke verpakking weggegooid. In Zwitserland berekent het Federaal Bureau voor het Milieu (site in het Duits) vermijdbare voedselverliezen op 330 kg per hoofd van de bevolking per jaar.

Een ontwikkeling die wordt waargenomen in Zwitserland en daarbuiten is dat, volgens gegevens van het Statistisch Bureau van de Europese Unie, huishoudens verantwoordelijk zijn voor 53% van alle voedselverspilling in de EU.

De enigszins ambivalente boodschap: voedselverspilling begint bij ieders eettafel - maar het kan daar ook eindigen. Hieronder kun je meer lezen over hoe je kunt helpen. Maar laten we, voordat we daaraan toekomen, eerst uitleggen hoe overproductie en het klimaat met elkaar samenhangen.

Restjes eten beschermt het milieu

Het probleem van voedselverspilling is niet alleen een controversieel onderwerp met betrekking tot honger in de wereld. Integendeel, weggegooid voedsel draagt sterk bij aan de klimaatcrisis. Schaarse hulpbronnen zoals water, land en energie voor het verbouwen, verwerken en transporteren worden (veel te) vaak gebruikt voor afvalverwerking. Om een voorbeeld te geven: de Duitse consumentenwaakhond (site in het Duits) concludeert dat bijna 30% van alle beschikbare landbouwgrond ter wereld wordt gebruikt voor het verbouwen van al het voedsel dat we weggooien.

En deze voedselverspilling heeft een enorme impact op het klimaat. Voedselverliezen in de EU produceren evenveel klimaatschadelijke gassen per jaar als heel Nederland. Een studie van de FAO schetst een nog somberder beeld, met de statistiek dat vermijdbare voedselverspilling wereldwijd 4,4 gigaton CO2 per jaar uitstoot.

Als voedselverspilling een land zou zijn, zou het de op twee na grootste CO2 uitstoter zijn, net achter China en de VS.

Verwijderbare en niet-vermijdbare voedselverspilling

Zoals de term "verspilling" al suggereert, is voedselverspilling grotendeels te voorkomen. We hebben het over voedsel dat nog eetbaar zou zijn geweest toen het werd weggegooid. Bijvoorbeeld die ongeopende yoghurtpot met een houdbaarheidsdatum van twee dagen geleden. Naar alle waarschijnlijkheid is het nog steeds eetbaar en je zou op zijn minst even moeten snuffelen om te zien of het echt bestemd is voor de prullenbak.

Ik stel niet voor dat iemand zich een weg baant door restjes die in de koelkast zijn bedorven. Als het gaat om het verminderen van voedselverspilling is er vaak alleen een beetje oplettendheid nodig bij het boodschappen doen of koken. Alert blijven kan helpen bij vermijdbare voedselverspilling. Hier is een handige checklist: ziet het er nog vers uit? Ruikt het vers? Smaakt het vers? Zo ja, dan hoef je het niet in de vuilnisbak te gooien. En dat is dat.

Tips voor het dagelijks leven: hoe je voedselverspilling aanpakt

Deze test is natuurlijk maar het topje van de ijsberg. Aangezien een groot deel van de voedselverspilling in Europa afkomstig is van huishoudens, zijn hier een paar eenvoudige regels voor voedselbeheer om je te helpen je maaltijden voor de week te organiseren.

1. Plan je boodschappen om minder voedsel te verspillen

Het is waarschijnlijk gebruikelijk, maar om voedselverspilling tegen te gaan, wil je over het algemeen minder voedsel kopen. Om specifieker te zijn, koop alleen zoveel als je in een bepaalde tijd op kunt eten. In plaats van in bulk te kopen voor de komende twee weken, kun je beter kleinere boodschappen doen en de koelkast alleen aanvullen voor de komende twee tot drie dagen. Op die manier houd je bij wat je hebt en waar je mee gaat koken.

Het is ook handig om een boodschappenlijstje bij te houden om impulsaankopen te voorkomen. Welk eten heb je de komende dagen nodig en welke restjes moeten snel opgegeten worden? Zo zorg je ervoor dat je niet onnodig twee of drie van één ding koopt terwijl andere producten bederven.

2. Bewaar je eten goed

Het op de juiste manier bewaren is de sleutel tot een langere houdbaarheid. Niet al het voedsel hoeft bijvoorbeeld in de koelkast bewaard te worden. Champignons blijven langer goed, maar tomaten en aubergines doen het niet goed in de koelkast. Zet ze dus in de voorraadkast of op het aanrecht op kamertemperatuur. Wortelen, aardappelen en uien hoef je ook niet in de koelkast te bewaren. Ze zijn het best houdbaar op een koele, donkere plek - het liefst in de kelder.

Meer nog, als je je koelkast netjes houdt, kun je de houdbaarheid verlengen. Vlees en bederfelijke waren moeten zo ver mogelijk naar achteren en beneden worden bewaard (want daar is het het koudst), zuivelproducten in het midden en open, verwerkt voedsel op de bovenste schappen.

Daarnaast is het belangrijk dat je je koelkast zo schoon mogelijk houdt.

Er zijn ook groenten en fruit die je beter niet naast elkaar kunt bewaren. Bijvoorbeeld appels en bananen. Bij de eerste komt een gas vrij dat het rijpingsproces van bananen versnelt en ze snel papperig maakt. Overigens geldt hetzelfde voor appels naast peren, citroenen en tomaten zetten.

Als kleine bewaartruc kun je er ook een gewoonte van maken om nieuwe dingen achter in de koelkast te leggen. Zo eet je als het ware van oud naar nieuw en voorkom je voedselverspilling.

3. Stel de houdbaarheidsdatum ter discussie

De houdbaarheidsdatum (BBD) is een indicator van hoe lang de fabrikant de versheid van zijn product garandeert. Het vertelt je: dit product is letterlijk "houdbaar tot" in plaats van "oneetbaar vanaf" de datum die erop gedrukt staat. Als zodanig is het een aanbevolen consumptieperiode, maar in de meeste gevallen - vooral als je het goed hebt bewaard - kan het goed zijn om het daarna te controleren. Gebruik je gezonde verstand. Als het eten in de originele verpakking zit, er goed uitziet en nog goed ruikt, is het veilig om te eten.

De gebruiksdatum (site in het Duits) is echter anders. Dit is de laatste dag dat je het product kunt eten of kopen. De houdbaarheidsdatum onderscheidt sterk bederfelijke producten, zoals gehakt of vis, die na korte tijd een gezondheidsrisico kunnen vormen (door ziektekiemen zoals salmonella). Als het mogelijk is, moet je deze voedingsmiddelen voor of op de houdbaarheidsdatum eten.

4. Bewaren en invriezen

Met deze tip is het heel makkelijk om voedsel langer houdbaar te maken. Je kunt bijvoorbeeld een brood of wat gebakjes maandenlang in de vriezer bewaren en ze dan ontdooien wanneer je maar wilt, zonder veel aan smaak te verliezen. Dit geldt natuurlijk ook voor andere voedingsmiddelen zoals vlees of kant-en-klaarmaaltijden zoals stoofpotjes en gebak. Maar wist je dat je ook gemakkelijk Tetrapakken melk langer houdbaar kunt maken door ze in de vriezer te leggen?

Een andere optie is om voedsel te conserveren. Je kunt bijvoorbeeld overrijpe tomaten inkoken tot een tomatensaus en die de volgende keer dat je pasta eet serveren. En de appels die hun gouden jaren al achter de rug hebben, kun je gebruiken om appelmoes of een apfelstrudel van te toveren.

5. Steun de industrie zodat er minder voedsel wordt weggegooid

Het is niet alleen je huis dat een plek is voor voedselverspilling; het gebeurt ook in de voedselindustrie zelf. En het is iets wat verschillende kleine start-ups hebben beloofd te bestrijden. Met de app Too Good To Go kun je aan het eind van de dag restjes ophalen bij restaurants, bakkerijen en de biologische winkel om de hoek, en dat kost niet veel. Dit betekent dat er minder wordt weggegooid als ze sluiten. Critici wijzen er echter op dat dit de industrie niet echt stimuleert om de totale productie te verminderen. Ze verdienen immers geld aan overproductie en weten dat de overtollige goederen uit hun handen zullen worden genomen, ook al is het voor minder. Een blik op de Zwitserse B2B marktplaats (site in het Duits) laat zien hoeveel overschot elke producent aan het eind van de dag overhoudt.

Andere start-ups zoals Rettergut (site in het Duits) redden voedsel dat in de hele toeleveringsketen - van akker tot detailhandel - wordt weggegooid en verkopen het in de vorm van pesto's, soepen en snoepjes. Overigens was hun eerste product de eerder genoemde gemengde chocolade. Dit wordt gemaakt van de batch die wordt gebruikt om verschillende soorten snoepgoed te scheiden en wordt als zodanig beschouwd als een afvalproduct in de industriële chocolademarkt.

In Zwitserland wordt de gemengde chocolade gebruikt om de verschillende soorten snoepgoed te scheiden.

In Zwitserland zijn er veel manieren om voedselverspilling tegen te gaan. Food Chat (site in het Duits) koopt bijvoorbeeld fruit en groenten van groothandelaren met kleine onvolkomenheden en foutjes (ook wel wonky fruit and veg genoemd) en verspreidt deze via WhatsApp onder iedereen die geïnteresseerd is. Initiatieven zoals RestEssBar laten ook regelmatig overtollig voedsel achter in openbare koelkasten als gratis meeneemmaaltijd. En voor grotere evenementen kun je cateringbedrijven zoals Zum guten Heinrich boeken, die koken met verwilderde groenten die gewoonlijk op het land worden weggegooid.