"We kunnen onszelf niet uitstaan": Waarom meer verveling goed is

Terwijl je dit leest, zit je misschien in de trein, in de bus of verdrijf je de tijd tijdens een pauze op je werk. Je verveelt je. Wat klinkt als een beschuldiging is eigenlijk een heel constructieve toestand die de meeste mensen vergeten zijn te waarderen. Dat is tenminste wat Dr. Marc Wittmann, arts en bioloog gespecialiseerd in tijdsperceptie, zegt. Hij onderzoekt al jaren de vraag hoe we tijd waarnemen en gebruikt daarbij verveling als voorbeeld.

Wie zich verveelt is dicht bij zichzelf

Vaak ben je het zelf die deze tijd boycot. Je pakt je mobiel, checkt je berichten, e-mails, Instagram-feed - of leest dit artikel. Studies tonen dit ook aan: De smartphone verandert ons gedrag. Smartphonegebruikers voelen zich meer verbonden met hun mobiel dan met andere mensen en uiteindelijk met zichzelf. De psycholoog legt in een interview uit hoe verveling je kan helpen de weg naar jezelf terug te vinden.

Dr. Wittmann, als ik in de bus of trein om me heen kijk, lijkt niemand zich tegenwoordig te vervelen. Is dat een misleidende indruk?

Dr Marc Wittmann: We hebben elke dag verschillende momenten waarop we ons vervelen. Als we bij de kassa van de supermarkt staan of op de trein wachten. De verveling is er nog steeds, maar tegenwoordig kunnen we sneller reageren om er vanaf te komen. We halen meteen onze mobiele telefoon tevoorschijn - het perfecte apparaat om aan de verveling te ontsnappen.

Waarom doen we dit?

Als ik naar mijn mobiel staar, gebeurt het volgende: Ik merk mezelf niet meer op. Ik ontsnap aan het zelfbewustzijn. In die tijd zou ik ook tijd met mezelf kunnen doorbrengen: Hoe ik me vandaag voel, wat ik vandaag heb ervaren of zou willen ervaren. Door mijn mobiel tevoorschijn te halen, vlucht ik in iets anders. Ik verveel me te veel met mezelf.

**Was het anders vóór de smartphone? **

Vroeger had je niet zo snel de mogelijkheid om jezelf af te leiden. Mensen kwamen eerder in een staat van verveling en verveelden zich langer. Ik vind het altijd leuk om op dit punt een foto uit de jaren 1950 te noemen: In een trein in New York reizen veel mensen de stad in en allemaal hebben ze een grote krant voor hun gezicht. Het is natuurlijk hetzelfde: ze vullen de lege tijd met afleiding. In dit geval met de papieren krant.

Wat is verveling eigenlijk?

Verveling is een negatieve perceptie van onszelf. We kunnen onszelf niet uitstaan in dit moment. Als ik me verveel, gaat de tijd heel traag voorbij en voel ik de tijd bijzonder sterk en zeer negatief.

Waarom is het nog steeds belangrijk om je soms te vervelen?

We worden de hele dag door blootgesteld aan input die we niet meer in hoeveelheid kunnen verwerken. Als we voortdurend gebombardeerd worden met prikkels, hebben we geen tijd of ruimte om onze eigen gedachten te bedenken. Soms moeten we door een dal van verveling om op de beste ideeën te komen. Dit kan iets creatiefs zijn voor op het werk of hoe we een persoonlijk probleem kunnen oplossen. Maar veel vaker vermijden we onze eigen innerlijke verhalen en de ontwikkeling daarvan door naar de verhalen van anderen op het web te kijken. Dit blokkeert onze eigen creativiteit. Zelfstandig verhalen ontwikkelen is tenslotte waar creativiteit om draait. We kunnen dit niet alleen voor ons werk gebruiken, maar ook voor onze levensdoelen. Zoals alle emoties is verveling er niet voor niets. Het wil ons altijd iets vertellen.

**En wat vertelt verveling ons? **

Dat we iets moeten veranderen. Hetzij door mezelf af te leiden, hetzij door mezelf af te vragen: Waarom verveel ik me nu? De filosoof Heidegger verwoordde het als volgt: Door verveling heb ik de meest directe zelfreferentie - over wie ik ben.

We halen onze smartphones tevoorschijn om de tijd sneller te laten verstrijken. Welke rol spelen mobiele telefoons en sociale media in onze perceptie van verveling?

Met mijn smartphone heb ik de perfecte afleidingsmachine. Ik heb de hele wereld binnen handbereik in een klein apparaatje en kan via dat apparaatje contact leggen met iedereen ter wereld - op elk moment en zonder einde. In dit proces verlies ik mijn zelf- en tijdsbesef. Zelfperceptie en tijdsperceptie zijn nauw met elkaar verbonden: Ik ontsnap aan mezelf en omdat ik mezelf niet meer opmerk, gaat de tijd ineens heel snel voorbij. Maar als ik ergens op wacht, merk ik mezelf heel erg op en gaat de tijd heel langzaam voorbij. Met de smartphone ben ik snel weer uit de verveelmodus.

Ze hebben onderzoek gedaan naar verveling en kwamen onder andere tot de volgende conclusie: of en hoeveel we ons vervelen hangt ook af van onze persoonlijkheid. Voor wie is verveling bijzonder moeilijk te verdragen?Voor impulsieve mensen. De definitie van impulsiviteit is niet kunnen wachten op een beloning. Als gevolg daarvan vervelen impulsieve mensen zich sneller. In ons onderzoek nodigden we mensen uit om onder valse voorwendselen deel te nemen aan een experiment en lieten hen vervolgens 7,5 minuut wachten in een kamer. Van tevoren namen we hun mobiele telefoons af en verwijderden we alle boeken en tijdschriften uit de kamer. Het resultaat was dat impulsieve mensen de wachttijd subjectief overschatten, dat ze in een slechtere stemming waren en dat ze zich erg verveelden. En welke eigenschap ligt aan de andere kant van het spectrum? Wie verdraagt verveling goed?Mensen met een hoog vermogen tot emotionele zelfregulatie. Zelfregulatie betekent: ik reageer niet automatisch op een situatie. Als er bijvoorbeeld iets vervelends gebeurt, kan ik mezelf zo up-reguleren dat ik me weer beter voel. Deze mensen kunnen flexibeler reageren op de situatie. In de wachtsituatie dachten ze na over wat ze later wilden doen of hoe ze zich voelden. Voor hen ging de tijd sneller voorbij en ze waren minder slecht gehumeurd door de wachtsituatie. Moeten we allemaal weer leren genieten van verveling? Kunnen we verveling oefenen?Verveling is net als pianospelen. Als je wilt dat het ergens op klinkt, moet je veel oefenen. We moeten ook leren om ons weer te vervelen. In de bus bijvoorbeeld: in die tien minuten kan ik oefenen om gewoon niets te doen. Zelfs niet op mijn mobiel kijken. In deze tijden - hoe klein ze ook zijn - kan ik oefenen om weer lege minuten door te komen. Het is een soort mentale hygiëne waarin ik over mezelf kan nadenken: Wat wil ik, hoe voel ik me, hoe was mijn dag? Ik krijg meer zelfcontrole en win tijd voor mezelf. En die tijd moeten we gaan gebruiken.Omslagfoto: shutterstock