Droomonderzoekers: "We interpreteren dromen niet meer, we werken ermee.

Dromen heeft iets magisch over zich en fascineert mensen al sinds mensenheugenis. Onderzoekers weten nog steeds niet precies waarom mensen dromen. Maar één ding is zeker: als je met je dromen werkt, kun je veel leren. Dit zegt Prof. Dr. Michael Schredl. Hij is droomonderzoeker en hoofd van het slaaplaboratorium aan het Centraal Instituut voor Geestelijke Gezondheid in Mannheim . Wat is eigenlijk een droom, mijnheer Schredl? Hoe definiëren droomonderzoekers het?

Michael Schredl: Er zijn twee definities: De ene is de droom of het droomverslag. Dat wil zeggen, de ervaring die we ons kunnen herinneren na het ontwaken. De andere is dromen als een subjectieve ervaring terwijl we slapen. Dat laatste is altijd aanwezig, want de hersenen slapen niet. Het staat altijd aan als biologisch orgaan. Je kunt de hersenen niet uitschakelen. Dit betekent: terwijl we slapen, dromen we voortdurend, we stoppen precies met dromen als we wakker worden.

Droomt echt iedereen in zijn slaap en de hele tijd? Waarom beweren veel mensen dan dat ze nooit dromen? . Ja, iedereen droomt. Maar het hangt af van de persoonlijke houding bij het ontwaken: Sommige mensen worden wakker en denken: Wat staat er vandaag op de agenda? Wat moet ik nu doen? Of ook: O, ik ben nog zo moe, ik draai me nog een keer om. Als ik niet geïnteresseerd ben in dromen, wen ik aan deze houding en heb ik geen droomherinnering. Kortom, met deze houding komen mensen niet eens op het idee om zich een droom actief te herinneren.

Kunnen we dit veranderen?

Om het luchtig te zeggen: bijna iedereen kan het herinneren van dromen bevorderen door de aandacht te richten op het meer onthouden van dromen. Neem concreet een droomdagboek en kruis de komende twee weken elke dag aan of je gedroomd hebt of niet. Als je dit oefent, kun je je droomherinnering enorm vergroten. Waaruit overigens blijkt: het zich al dan niet herinneren van een droom is geen verklarende factor voor geestelijke gezondheid.

Vanuit gezondheidsoogpunt maakt het niet uit of je voor je dromen zorgt of niet? . Exact, dat is wat ik probeerde te zeggen. Het maakt geen verschil. De hersenen doen 's nachts nog steeds alles wat ze moeten doen. Of je het je 's morgens herinnert of niet, doet er niet toe. Daarom kun je, als je geen plezier beleeft aan droomherinnering, het beter laten rusten.

Maar waarom zou je het doen - komt droomwerk onze psyche ten goede? . In de eerste plaats is werken met dromen leuk. Dromen zijn creatief en het is verrijkend om ermee om te gaan. Ten tweede: als je negatieve dromen aanpakt en beheert, verdwijnen ze! Dit is een prettig effect omdat we dan beter slapen en minder nachtmerries hebben. Ten derde: Door met dromen te werken leren we meer over onszelf en kunnen we het leven beter aan. We ontwikkelen ons verder. Maar eerlijk gezegd moet ik zeggen: er zijn geen zinvolle langetermijnstudies op dit punt.

Heeft onderzoek al duidelijk gemaakt waarom we dromen?

We dromen omdat subjectieve ervaring deel uitmaakt van de functie van een gezond brein. Zoals gezegd kunnen de hersenen niet worden uitgeschakeld - en dromen zijn daar het resultaat van. Of dromen een extra functie of voordeel heeft daarbuiten? Dat is tot op heden niet opgehelderd. Er zijn theorieën dat we overdag in dromen oefenen om beter te zijn. Die dromen verbeteren bijvoorbeeld de overleving. Maar uiteindelijk blijft dit - tot nu toe - allemaal speculatie.

Dan zou het kunnen volstaan te zeggen: Je droomt over wat je bezighoudt. En uit.

Het mooie van dromen is dat ze een nieuw perspectief bieden. Daar heb ik in mijn werk het meest mee te maken. Ik heb mijn eigen methode ontwikkeld. Daarbij wijk ik af van eenvoudige classificaties. Ik ga nader in op wat de persoon in de droom ervaart, vergezeld van de vraag: Wat kan er geleerd worden van wat de persoon in de droom heeft ervaren?

Kun je dit uitleggen met een voorbeeld?

Neem een vervolgingsdroom. Ik vlucht voor iemand of iets. Wat ik kan doen om het gevaar volledig te vermijden en mezelf uit de problemen te halen is: wakker worden. Maar dan heb ik in de droom geen constructieve vaardigheden getoond. Het basispatroon is: wees bang, ren weg.

Tussenvraag: Bedoel je met "basispatronen" de bekende "droomsymbolen" ? Nee, ze zijn niet hetzelfde. Droominterpretatie met symbolen kent een lange traditie en is ook bepleit door Sigmund Freud en C. G. Jung. Daarbij wordt een bepaalde betekenis toegekend aan een dier, een persoon, een landschap. Maar we weten het: Droominhoud wordt beïnvloed door wat iemand in de waaktoestand sterk beweegt en wat hij ervaart. Omdat het leven van persoon tot persoon verschilt, kan er geen duidelijke toewijzing zijn. Een voorbeeld: Mijn team en ik waren de eersten die wetenschappelijk onderzochten hoe vaak iemand over honden droomt - afhankelijk van of de persoon een hond heeft of niet. En, o wonder: mensen die een hond bezitten droomden veel vaker over honden. Uit de studie bleek ook dat mensen die in hun jeugd negatieve ervaringen met honden hadden, als volwassene ook meer negatieve hondendromen hadden. Hieruit blijkt dat een eenvoudige interpretatie à la "hond in een droom betekent dit of dat" zinloos is.

Darmen.Wat zijn dan basispatronen in dromen?Bij basispatronen, zoals we die tegenwoordig in de droomtherapie gebruiken, spelen concrete dingen of personen in de droom geen rol. In plaats daarvan gaat het om: wat heeft het droomzelf ervaren en hoe reageert het daarop, wat voelt het? Uitgelegd aan de hand van het voorbeeld van een vervolgingsdroom: Het droomzelf is bang en vlucht. Dat is een basispatroon. Het maakt niet uit of de achtervolger een hond, paard of leeuw is. Als je de droom bekijkt terwijl je wakker bent, erover nadenkt en erover praat, kun je veel leren. Dit wordt bewezen door studies. In droomtherapie vragen we dus aan de wakkere persoon: weglopen heeft geen zin, wat zou je anders kunnen doen? De meeste mensen denken onmiddellijk aan iets. Ze kunnen de achtervolger aankijken, zich omdraaien en vragen: Wat wil je van me? Als je dit oefent terwijl je wakker bent, verdwijnen achtervolgingsdromen vaak relatief snel.Ieder mens leeft en droomt anders. Dus basispatronen zijn ook verschillend voor alle mensen?.Basispatronen verschillen van persoon tot persoon, maar zijn in de kern altijd vergelijkbaar. Elke cultuur brengt angsten, verdriet of woede een beetje anders over. We hebben bijvoorbeeld bestudeerd dat kinderen in de jaren zestig in hun dromen werden achtervolgd door heksen en duivels, in de jaren twintig was de boeman de vervolger, en tegenwoordig zijn het kwade personages uit strips en films.Dus nu de grote vraag: hoe interpreteren we dromen?.Wij interpreteren geen dromen. Wij werken met dromen. Symbolen interpreteren, zoals in de klassieke droominterpretatie - van deze opvatting hebben we afscheid genomen. Droominterpretatie kan leuk zijn, maar meer ook niet. Het is anders als we met dromen werken. We stellen onszelf de volgende basisvraag: Wat heeft mijn droom te maken met wat er momenteel in mijn leven gebeurt? Welke conclusies kan ik uit deze droom trekken?Als dromen te maken hebben met het huidige leven: Waarom droomde een collega van mij jaren later, toen ze al lang in haar baan zat, nog steeds over wiskunde-examens? Wiskunde was haar angstvak op school..De vraag is: Waarom komt de droom naar boven, ook al heeft de collega de school met succes afgerond? De zaak is gesloten, er komt nooit meer een examen wiskunde. Een verklaring is: de droom kiest een onderwerp dat beangstigend is en verband houdt met levenservaring - en probeert dat uit te beelden. Het basispatroon bij "examen" is: Hoe beoordelen anderen mijn prestaties? Dit is iets wat ook in het latere beroepsleven voorkomt. De droom toont de angst die ermee samenhangt: kan ik het wel, kan ik het wel uitvoeren, ben ik er wel slim genoeg voor? Wat zouden de superieuren of collega's vinden van wat ik vandaag als mijn prestatie heb gegeven?.Het droomthema weerspiegelt de basisangst om door anderen beoordeeld te worden?.Exact. Hiervoor moet je weten: De droom heeft de neiging te dramatiseren als een goede filmregisseur als het gaat om angstthema's. In het wakende leven kan het een kleine zorg zijn over wat anderen van me denken. In de droom zak ik echter voor het wiskunde-examen of heb ik geen idee van de leerstof. Als de droom negatief eindigt, laat dat zien: er is een angst die in de waaktoestand aanwezig is. Overigens is ons droomzelf emotioneel zwakker dan het wakkere zelf. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat ons droomzelf sterker put uit de kindertijd. Met andere woorden, alles wat we in het verleden hebben meegemaakt.Samenvattend: Iedereen zou met dromen moeten werken als hij of zij daar zin in heeft en als de omstandigheden het toelaten?.Exact. Het enige waar motivatie echt nodig is, zijn onaangename onderwerpen als nachtmerries. Anders brengt een droom meestal de motivatie om het op eigen kracht aan te pakken. Maar niemand hoeft zichzelf te dwingen tot droomwerk. Wat jammer is: helaas worden dromen vaak in de esoterische hoek gedrukt. Of: aanhangers van C. G. Jung geloven zelfs dat ze in de boodschap van de droom een hoger zelf kunnen herkennen, dankzij wie alles opeens goed komt. Wie in zulke dingen gelooft, heeft een hoge tolerantie voor frustratie nodig. Want natuurlijk werkt het niet zoals sommige esoterische boekenschrijvers beloven. Maar als je zulke ballast weggooit en dromen gewoon ziet als ervaringen waarvan iets geleerd kan worden: Dan ervaart men het omgaan met droomwerk op een veel soberder en meer ontspannen manier.Titelbild: Megan Thomas via unsplash.com