Uitgeprobeerd: Een week zonder koffie - cafeïneontwenning met onverwachte resultaten

Het is een moe begin van deze nieuwe experimenteerweek. Want: ik zit hier 's ochtends met een kopje cafeïnevrije koffie. En cafeïnevrij gaat nu een week door. Na meer dan twintig jaar waarin ik alleen tijdens de zwangerschap bewust cafeïne vermeed, wil ik erachter komen wat mijn lichaam zegt als er geen extra boost is. En dit kan ik je al vertellen: Het protesteert heftig in sommige gevallen!

Dag 1: Komt de gevreesde hoofdpijn eraan?

Vanuit medisch en farmacologisch oogpunt is cafeïne een geneesmiddel dat ontwenningsverschijnselen kan veroorzaken als je ermee stopt. Cafeïne vernauwt de bloedvaten in de darmen, maar verwijdt de bloedvaten in de hersenen. Als de dagelijkse inname waaraan het lichaam gewend is geraakt ontbreekt, leidt dit op korte termijn tot een snellere bloedstroom en een hogere bloeddruk, wat resulteert in hoofdpijn.

Dus mijn verwachting voor deze week: hoofdpijn en vermoeidheid. De vraag is: wanneer zullen de symptomen beginnen en hoe ernstig en hoe lang zal ik ermee te maken krijgen? De eerste dag begint zoals verwacht, moe maar (nog) zonder hoofdpijn. Wel heb ik een licht wazig gevoel, alsof mijn hoofd in watten is gewikkeld. Rond het middaguur komt de hoofdpijn opzetten en aan het begin van de middag neemt hij echt zo toe dat ik me alleen kan blijven concentreren met een pijnstiller. Oké, dat is erger dan ik vreesde. De vermoeidheid houdt ook de hele dag aan. Hoewel ik vroeger ook dagen had met regelmatig koffiegebruik waarop ik vermoeider was. Om toch wakker te worden, trek ik alles uit de vorige weken uitproberen, van citroenwater-drinken tot power-napping.

Mijn conclusie na de eerste dag zonder cafeïne:Ik heb de effecten onderschat. Ik voel de cafeïne-ontwenning zo sterk dat het me echt beperkt.

Dag 2: Het ergste komt langzaam in me op

Mijn hoofd is iets minder wazig, maar mijn ogen zijn vanochtend nog steeds behoorlijk zwaar. De hoofdpijn is in ieder geval weg. Dat geeft me hoop dat het zo blijft en dat het ergste nu achter de rug is. Eens kijken wat de dag brengt.

Te snel: de hoofdpijn komt in de loop van de dag terug. Het is draaglijk, maar vervelend. Het lukt me echter om op gang te komen met het verplichte glas citroenwater en de rest van de dag alert te blijven.

Ik realiseer me hoe geweldig mijn plan is als er 's middags vrienden op bezoek komen. "Helaas kan ik jullie vandaag alleen cafeïnevrije koffie aanbieden," zeg ik, terwijl ik naar hun volledig verwarde gezichten kijk. "Hoe, wat, waarom - wat heeft dat te betekenen?". De verbazing is groot, net als het onbegrip. Ik herinnerde me wat ik had gelezen in de wetenschappelijke publicatie over cafeïnegebruik: "Cafeïnemisbruik is waarschijnlijk het meest voorkomende van alle middelenmisbruik. Chronische consumptie van een tolerantiebevorderende drug met een matige tot snelle
eliminatiesnelheid, maakt deze stof een uitstekende
kandidaat voor de ontwikkeling van lichamelijke afhankelijkheid,
die tot uiting komt in biochemische, fysiologische of gedragsveranderingen wanneer de drug wordt gestaakt." Destijds dacht ik nog dat de woorden "drug", "afhankelijkheid" en "misbruik" overdreven waren. Langzaam drong het tot me door dat de onderzoekers in mijn huidige situatie waarschijnlijk meer gelijk hadden dan me lief was.

Dag 3: Vandaag zelfs zonder placebo koffie

De volgende dag begint zonder hoofdpijn en met matige vermoeidheid. Dit komt echter eerder door de korte nacht dan door het gebrek aan cafeïne. Ik heb goede hoop dat het ergste vandaag voorbij is en de hoofdpijn niet meer terugkomt.

Het is mijn kantoordag en dus ontbreekt mijn "nepkoffie" - hoewel de koffieautomaat op kantoor een enorm assortiment koffie, van cappuccino en espresso tot latte macchiato, en er is ook een ruime keuze aan melk. Maar behalve ik lijkt niemand het absurde idee te hebben om koffie zonder cafeïne te drinken, vooral niet in een werkcontext. Met andere woorden, ik zou een café moeten vinden dat deze zeldzaamheid aanbiedt als ik wil blijven proberen om niet te doen alsof ik zonder ga. Daar heb ik geen tijd voor. Gelukkig maar, want ik realiseer me dat ik zonder kan.

Als ik aan het eind van de middag na twaalf kilometer fietsen thuiskom, ben ik doodmoe. Enigszins wanhopig laat ik deze perfecte gelegenheid voor een middagkoffie aan me voorbij gaan. Ik ben echt moe en heb weer dat wazige gevoel. Het is een merkbare ontwenning waar ik doorheen ga. Dat moet ik nu aan mezelf toegeven, in voor- en tegenspoed.

Dag 4: Ben ik eindelijk uit de problemen?

Dankzij de onbedwingbare vermoeidheid van gisteren ben ik vroeg in slaap gevallen en heb ik nu een lange, rustgevende nacht achter de rug. Na een glas citroenwater en een rondje yoga, zit ik veel alerter en zonder hoofdpijn achter mijn computer. Ik lijk er nu echt uit te zijn, want de hoofdpijn en het gevoel in watten gewikkeld te zijn behoren nu tot het verleden. En met voldoende slaap in mijn botten is vermoeidheid geen thema meer. Dit geeft me een persoonlijke maatstaf: met mijn gebruikelijke koffieconsumptie van gemiddeld vier tot zes kopjes per dag, lijkt het drie dagen te duren voordat ik over de cafeïneontwenning heen ben.

Dag 5: Ik, wil, koffie...!

Mijn doel met dit zelfexperiment is niet om koffie voor altijd op te geven. Daar ben ik een veel te grote koffieliefhebber voor. Maar na vele jaren vaak terloops koffie te hebben gedronken, wilde ik me realiseren welk effect het heeft op het lichaam. En vanuit een toestand waarin ik de halve dag zonder na te denken (te veel) koffie drink, wilde ik weer een plezierige koffiedrinker worden. In plaats van koffie per blik te drinken, waar ik dan kriegelig en nerveus van word, drink ik liever twee, misschien drie kopjes per dag, waar ik bewust van wil genieten.

Dit is precies waar ik vandaag zin in heb: een heerlijk kopje koffie - vers gemalen en gezet. Mijn vervanger hiervoor, cafeïnevrije filterkoffie, is daarentegen meer een ondrinkbare troep waar ik liever zonder zit.

Dag 6: Vaarwel innerlijke nervositeit

Vandaag realiseer ik me voor het eerst mijn grootste prestatie zonder cafeïne. Dat nerveuze, onrustige gevoel dat me soms overvalt als ik de hele dag achter de computer zit, werk en koffie drink - het is weg. Ik kan me gemakkelijker concentreren op mijn werk zonder tussendoor afleiding te zoeken. Anders is het vaak een zichzelf versterkend mechanisme: ik ben onrustig, ik neem een kop koffie als korte pauze, waardoor ik nog onrustiger word, waarna ik de volgende koffie neem, enzovoort. Dit heb ik nu doorbroken (althans voorlopig).

Dag 7: Geslaagde overgang, afkicken gedaan - en nu?

Op de laatste dag van mijn proefweek sta ik enigszins perplex van het resultaat. Het is me gelukt om een week zonder cafeïne te werken. Het stoppen met koffie zelf was niet het grootste probleem. In plaats daarvan onderging ik een veel drastischer ontwenningsverschijnsel dan ik van tevoren had verwacht.

Nu mag ik hopen dat opnieuw stoppen met koffie niet deze aanzienlijke gevolgen zal hebben, mits ik niet standaard weer enorme hoeveelheden koffie drink. Want om eerlijk te zijn, ik zou die drie dagen, ingepakt in watten met hoofdpijn, niet nog een keer willen meemaken. Tegelijkertijd wil ik koffie niet helemaal opgeven, vooral omdat er niet eens een gezondheidsreden voor is. Koffie is op zich immers helemaal niet ongezond en cafeïne heeft zelfs positieve effecten op de gezondheid. Het is de dosis die het gif maakt.

Noch heb ik er op de een of andere manier moeite mee om gewoon weer koffie te drinken nu het me nog maar net gelukt is om af te kicken. Het voelt vreemd. Ik ga zelfs nog drie dagen zonder cafeïne. Ik kan maar niet het juiste moment vinden. Als het na in totaal tien dagen zover is, geniet ik echt van mijn eerste kopje. En voor het eerst in vele jaren voel ik bewust het effect van dit heerlijke brouwsel. Ik voel me ronduit euforisch (wat waarschijnlijk meer komt door het genot dan door het fysieke effect van de koffie) en merk hoe ik alerter, energieker en wakkerder word.

Conclusie: een week zonder cafeïne

In een notendop: de week zonder cafeïne heeft me de ontwenningsverschijnselen van me af laten schudden, maar heeft me van een massaconsument weer veranderd in een absolute fijnproever.

Ik vond het de moeite waard, ook al was het een proefweek die ik niet permanent wil voortzetten of herhalen. Het grootste probleem was niet, zoals ik had gevreesd, vermoeidheid, maar het gevoel niet goed te kunnen nadenken en die verdomde hoofdpijn. Het feit dat de basale nervositeit die soms een dagelijkse metgezel wordt door te veel koffie is verdwenen, was een zeer positieve ervaring. Ik neem er zeker iets van mee: Koffie drinken met zorg en plezier is heerlijk en zal weer een integraal onderdeel van mijn leven worden. Het ongemerkt drinken van grote hoeveelheden koffie is verleden tijd en zal er (hopelijk) niet meer ongemerkt insluipen. Na deze week waardeer ik deze magische bonen veel meer en zal ik in de toekomst weer volop genieten van elke slok hete koffie.

Hoe denk jij over koffie en cafeïne? Heb je ooit geprobeerd er helemaal mee te stoppen of drink je sowieso nauwelijks koffie? Laat het ons weten in de reacties.

En als je meer van mijn 'trial and error'-weken wilt zien, kun je ze hier vinden: