Wat zeg je? Romeinse standbeelden waren eigenlijk niet wit?

Het is al lang bewezen dat de Grieken en Romeinen hun gebeeldhouwde meesterwerken vol kleur schilderden. En toch blijft de mythe van het witte beeld tot op de dag van vandaag in veel hoofden bestaan. Ook in de mijne. Totdat ik onlangs halfhartig door de Arte mediabibliotheek klikte. Nadat ik net Love is Blind op Netflix had gekeken, had ik een schuldig geweten. Schuldig, omdat ik, in plaats van mijn hersenen te voeden, mijn tijd had verspild met hersenloze reality-tv. Ik rekende op Arte om me beter te voelen.

In slechts vier minuten leerde ik dat Griekse beelden kleurrijk waren. Heel kleurrijk zelfs. Ze hadden bruin haar, rode lippen, gele jurken met blauwe versieringen en gouden oorbellen. Of kleurrijke geruite broeken waar elke hippie groen van jaloezie van zou worden. Een blauw-wit Griekenland? Nee!

De verlichters wilden zich onderscheiden

Volgens het Skulpturenmuseum Liebighaus in Frankfurt is de Renaissance verantwoordelijk voor het wijdverspreide geloof in kleurloze oude beelden. In de 14e eeuw onderscheidden Italiaanse geleerden zich expliciet van de Middeleeuwen door hun morele concepten. Plotseling was de antieke wereld weer cool. Het ene beeld na het andere werd opgegraven in Rome. Tegen die tijd had de tijd waarschijnlijk zijn sporen nagelaten, waardoor ze bijna wit waren geworden. Dit kwam de verlichters goed van pas; de witte beelden, welgevormd en ingetogen, waren het tegenovergestelde van de opzichtige en kleurrijke kerkbeelden. Geen wonder dus dat in die tijd beelden als Michelangelo's David ontstonden.

Verzamelbare figuren

Max Factory figma SP-066 Davide di Michelangelo

Verzamelbare figuren

Max Factory figma SP-066 Davide di Michelangelo

Mensen in de Renaissance hielden ook vast aan dit idee toen de Laocoön-groep (nu in het Vaticaan) in 1503 werd opgegraven en duidelijke sporen van verf vertoonde. Het was gemakkelijker om jezelf dit feit uit het hoofd te praten of het opnieuw te interpreteren dan om je hele waardesysteem te herzien.

De Duitse archeoloog Johann Joachim Winckelmann werd lange tijd gezien als een voorstander van deze "witte oudheid". Vooral omdat zijn werk History of Ancient Art, oorspronkelijk gepubliceerd in 1764, de zin bevat "... een mooi lichaam zal dienovereenkomstig des te mooier zijn naarmate het witter is..." Terwijl hij in feite de kleursporen op een beeld van de godin Artemis bewonderde, dat in 1760 in Pompeï was opgegraven. Pompeii werd in 79 na Christus bedolven tijdens de uitbarsting van de Vesuvius. De vulkanische as bewaarde de kleurpigmenten op het beeld, waardoor hun bestaan onmiskenbaar werd.

Uitgezonderd natuurlijk de grote fascistische dictators van de 20e eeuw. Mussolini en Hitler beschouwden de witmarmeren figuren met hun gespierde torso's als bewijs van de superioriteit van het Arische ras. (Mensen grijpen echt naar strohalmen in een poging om grove ideologieën te rechtvaardigen.)

Reconstructies zijn al enkele jaren mogelijk dankzij UV-licht

Sinds de jaren tachtig krijgen vooral de Brinkmanns, een getrouwd archeologenechtpaar, de eer dat ze langzaam steeds meer mensen ervan bewust hebben gemaakt dat de oudheid in feite niet wit, maar kleurrijk was. Op basis van onderzoeken met UV-licht maken de twee archeologen kleurrijke reconstructies van de sindsdien kleurloze beelden. De resultaten zijn te zien in de reizende tentoonstelling Chroma: Ancient Sculpture in Color, die momenteel te zien is in het Metropolitan Museum of Art in New York.

Het feit dat de mythe van de witte beelden uit de oudheid zo lang heeft standgehouden, berust op twee aspecten. Ten eerste een eerlijke inschattingsfout, omdat de kleur allang was vervaagd uit veel van de opgegraven beelden. Ten tweede een expliciete ontkenning, omdat kleurrijke kunst niet paste in een bepaald wereldbeeld.