EU vs. Big Tech

Margrethe Vestager meent het. De EU-commissaris wil grote techbedrijven reguleren met de Digital Markets Act (DMA). De afgelopen weken heeft ze waarschuwingsschoten afgevuurd over de boeg van Apple, Microsoft en Meta. Daarmee maakt ze duidelijk: schijnimplementaties zijn niet genoeg.

Dit is terecht en belangrijk. Er is een effectieve antitrustwet nodig. Amerikaanse politici zijn het hier ook grotendeels over eens. Maar hun disfunctionele systeem lijkt machteloos. Het zet geen lippendienst om in nieuwe wetten - en kan bestaande wetten nauwelijks handhaven. De EU springt nu in deze bres. Ze moet consequent blijven en tegelijkertijd een gevoel voor proportie tonen.

Monopolie in het echte leven

Staatsinterventie in de economie roept bij veel mensen een verdedigingsreflex op. Het meest voorkomende tegenargument: "Gebruik het product gewoon niet!" Deze logica is gebaseerd op een radicaal geloof in economisch liberalisme - de vrije markt zal ervoor zorgen dat de beste producten zegevieren.

Dit model bereikt echter zijn grenzen zodra een bedrijf een dominante marktpositie heeft verworven. Het wordt dan de marionet van de onzichtbare hand van de vrije markt - die dan niet meer werkt: Als een monopolist klanten aan zich bindt binnen zijn ecosysteem, worden de toetredingsdrempels voor concurrenten bijna onoverkomelijk. Als het ook nog eens een essentieel product is, kan het bedrijf de prijs bijna zo hoog vaststellen als het zelf wil.

Dit is precies waartegen antitrustwetten bedoeld zijn om consumenten te beschermen. Ze verbieden een bedrijf niet om succesvol te zijn. Maar zodra het een bepaalde hoeveelheid marktmacht heeft vergaard, gelden er strengere regels dan daarvoor. Een bedrijf mag bijvoorbeeld de toegang tot de markt niet moeilijker maken voor zijn concurrenten. Dit geldt ook als een dominante marktpositie is bereikt met eerlijke methoden en goede producten.

De wiskunde van afschrikking

De DMA is een speciaal soort antitrustwet. Het richt zich alleen op een paar grote techbedrijven. De EU noemt deze "poortwachters". Je kunt alle details hier vinden.

Hoewel Apple, Meta en co. zich verzetten tegen de implementatie van de nieuwe regels. Logisch. Omdat ze in de EU een bedreiging vormen voor de vette winsten die de bedrijven genereren met bepaalde quasi-monopolies. Daarom willen de bedrijven de DMA niet op een minimalistische manier implementeren. Bij elke beslissing maken ze de volgende afwegingen:

"Moeten we de regel implementeren?"

• [Kans op een rechtszaak] × [verwachte boete] > [verwachte winst] → Ja
• [Kans op rechtszaak] × [verwachte boete] < [verwachte winst] → Nee

Big Tech is gewend aan het tweede antwoord uit eigen land. In de VS lopen antitrustrechtszaken meestal op niets uit. En zelfs als een rechtszaak succesvol is, zijn de boetes belachelijk laag. Dit betekent dat er geen wiskundige stimulans is om de wet na te leven.

In de EU is de situatie anders. Daar houdt commissaris Margrethe Vestager nauwlettend in de gaten of de DMA correct wordt uitgevoerd. Als dat niet het geval is, stelt ze een onderzoek in dat binnen een jaar tot een uitspraak leidt. Er lopen er al verschillende - de EU publiceerde onlangs de voorlopige resultaten van drie van deze onderzoeken:

• Apple maakt het voor app-ontwikkelaars moeilijker om gebruikers naar externe websites te leiden om abo's te kopen. Dat staat tenminste in het voorlopige onderzoeksrapport.
• Microsoft heeft volgens de Commissie het Teams-platform te nauw geïntegreerd met Microsoft365. Zelfs nadat het de Messenger-app heeft losgekoppeld van het abo.
• Meta is volgens de EU-Commissie in strijd met de gegevensbeschermingswetten van de DMA. Het geeft gebruikers geen echte keuze om het gebruik van persoonlijke gegevens voor advertentiedoeleinden te weigeren.

De dreigende boetes zullen de betrokken bedrijven waarschijnlijk afschrikken. Ze zijn hoog. Echt hoog: tot tien procent van de wereldwijde jaaromzet, en tot twintig procent bij recidive. Dit zijn kosten die zelfs de rijkste bedrijven ter wereld niet meer uit hun kas kunnen betalen. Ze zouden resulteren in een enorme winstdaling en dalende aandelenkoersen.

Passief-agressieve terugkeercoaches

Silicon Valley reageerde met toezeggingen. Ze willen natuurlijk nauw blijven samenwerken met de EU. Ze geloven dat ze de DMA correct implementeren. Ze willen alleen het beste voor de consument, die de producten vrijwillig koopt of gebruikt.

De tweede reactie op de dreiging van regelgeving lijkt op de uitdagende reactie van een tienjarige: Apple aangekondigd dat het de nieuwe "Apple Intelligence" zou achterhouden in de EU - vanwege "onzekerheden in de regelgeving die de DMA met zich meebrengt". Het is niet duidelijk in hoeverre de AI-functies door de wet zouden worden beïnvloed.

Mark Zuckerberg blaast op dezelfde hoorn. Meta trekt ook nieuwe AI-functies terug uit Europa. Dit komt nadat de EU kritiek had geuit op de onnodig ingewikkelde opt-out optie voor het verwerken van gebruikerscontent. In plaats van het proces te vereenvoudigen, dreigt Zuckerberg liever passief-agressief met een "tweederangs ervaring voor Europa".

Hij die het eerst knippert, verliest

Dergelijke acties zijn waarschijnlijk bedoeld om ervoor te zorgen dat de EU-Commissie de steun van de bevolking verliest en haar regels minder strikt uitvoert. Het is een machtsstrijd tussen de politiek en de particuliere sector. Wie het eerst knippert, verliest.

Margrethe Vestager zal nauwelijks onder de indruk zijn van de uitdagende reacties. Het lijkt een kwestie van tijd voordat de EU de eerste concrete boete uitdeelt. Uiterlijk dan zal Big Tech zich realiseren dat het de EU menens is. De poortwachterbedrijven hebben drie opties:

1. Ze blijven zich verzetten tegen de DMA. De prijs: potentieel hoge boetes bij een veroordeling.
2. Ze trekken producten of bepaalde kenmerken terug uit de EU. De prijs: gegarandeerd omzetverlies.
3. Je implementeert de DMA op de manier die de EU wil. De prijs: potentieel minder marktmacht en dus minder winst en meer concurrentie.

Bedrijven zijn in de eerste plaats toegewijd aan hun aandeelhouders. Ze kiezen de optie die het minst kost - wat in de meeste gevallen waarschijnlijk de derde optie zal zijn. De eerste is te duur. De tweede zou ook een grote verrassing zijn. Want Europa is een lucratieve markt met zijn welvarende klanten.

De EU moet niet overdrijven

Vanuit het perspectief van de consument lijkt deze ontwikkeling positief. Aan de ene kant zorgt de DMA al voor meer gegevensbescherming en dwingt Big Tech om ecosystemen open te stellen. De huidige zaken laten dit zien. Aan de andere kant kan er een preventieve werking van uitgaan. De regelgevingsdreiging wordt een factor in het ontwerp van toekomstige producten en functies.

Nu moet de Commissie niet overdrijven. Het is haar taak om een goed functionerende markt te creëren. Tegelijkertijd moet ze ervoor zorgen dat de wetten niet tot slechtere producten of veiligheidsrisico's leiden. Ze moet niet de indruk wekken dat de EU alleen maar bezig is haar schatkist te spekken. Er is een dunne lijn tussen consumentenbescherming en politiek theater.

Tot nu toe bewandelt Margrethe Vestager een veilig pad. Ze redeneert rationeel, rustig en vanuit het perspectief van de klant. Ze gaat conflicten niet uit de weg, maar geeft de getroffen bedrijven de ruimte om zich te verdedigen - en geeft respijt om fouten recht te zetten. Dit eerlijke proces is belangrijk voor de steun van de bevolking.

Apple in het bijzonder heeft een trouwe aanhang die zich prettig voelt in het gesloten ecosysteem. Het waardeert de nauwe integratie van verschillende producten en diensten. Vestager moet dit blijven toestaan. De oplossing ligt in de integratie van vrijwillige opties voor andere aanbieders. Dit is mogelijk, ook al beweert Apple graag het tegenovergestelde.

De komende maanden zal blijken in welke richting de machtsstrijd zich zal ontwikkelen. Het is mogelijk dat Silicon Valley voorlopig zijn kansen neemt met boetes - en pas toegeeft als ze werkelijkheid worden. <p